Meetlat naar M33 leidt tot andere leeftijd heelal

Voor amateur-sterrenkundigen is het een mooi, maar redelijk moeilijk object: het sterrenstelsel M33 in Driehoek. Mooi, omdat het een stelsel is dat we in volle omvang zien: we kijken er bovenop en zien het gehele spiraalstelsel in z’n volle omvang. Redelijk moeilijk omdat het object lichtzwak is en daarom een redelijk grote sterrenkijker vereist en een donkere avondhemel. Voor professionele sterrenkundigen is M33 een soort meetlat voor het heelal. De afstand van de Aarde tot M33 is een soort eerste stap om intergalactische afstanden naar andere verwegstaande objecten te bepalen. Jarenlang dacht men op basis van diverse methoden dat de afstand tot M33 2,6 miljoen lichtjaar is. Welnu, in die maatstaf is met de publicatie van een artikel in the Astrophysical Journal een wijziging gekomen.

Onder leiding van Kris Stanek van de Ohio State Universiteit heeft een team de afstand tot M33 op 3 miljoen lichtjaar bepaald en de resultaten daarvan staan in genoemd vakblad. Voor de liefhebbers is het hier te lezen. Deze waarde is 15% groter dan de oude geschatte afstand tot M33. De afstand tot M33 werd door astronomen niet alleen als maatstaf voor andere afstanden gebruikt, maar ook om de waarde van de zogenaamde Hubble constante mee te bepalen, de constante die de verhouding tussen de afstand en de uitdijingssnelheid van het heelal weergeeft. En met die Hubble constante wordt de leeftijd van het heelal weer bepaald. Kortom, Stanek en consorten schoppen hiermee aardig wat heilige huisjes onderuit en dat geeft weer de nodige opschudding in Astroland. Interessant is natuurlijk hoe Stanek c.s. tot die 3 miljoen lichtjaar afstand zijn gekomen. Het antwoord is verbazingwekkend eenvoudig. Ze hebben in M33 een heel heldere dubbelster bestudeert. Vanaf de Aarde gezien bedekt één van de sterren de ander om de vijf dagen. Op basis van de baanelementen en de lichtcurves kon men de massa van de sterren bepalen en daarmee de absolute lichtkracht. Met die laatste bedoelen we de lichtkracht vanaf een vaste afstand. Als de absolute lichtkracht bekend is en vervolgens de schijnbare helderheid van de twee sterren aan de hemel wordt gemeten kan eenvoudig de afstand worden berekend. En op deze doodsimpele manier heeft men de nieuwe afstand tot M33 van 3 miljoen lichtjaar gevonden. Oké, toegegeven in de meting van Stanek c.s. zit een onzekerheidsmarge van 6%. Ze denken er nu over om ook de afstand tot de Andromedanevel (M31) in het naburige sterrenstelsel Andromeda te gaan opmeten. Kijken of de 2,52 miljoen lichtjaar afstand stand weet te houden:-)) Bron: Ohio State Universiteit.