29 maart 2024

Nieuw type gammaflitser wijst op nieuwe ontstaanswijze zwarte gaten

gammaflitser GRB060614

Credit: NASA/Swift

Met behulp van de Swift satelliet van de NASA hebben sterrenkundigen onlangs een zogenaamde hybride gammaflitser ontdekt. Zoals ik in eerdere astroblogs al schreef (bijvoorbeeld op 15 december 2005 en op 26 februari 2006) was van gammaflitsers tot nu toe bekend dat ze in twee smaken voorkomen: de korte flitsers en de lange flitsers. De korte flitsers (in het engels de gammaray-bursters, GRB’s, met een periode zeer kort, maximaal 1 seconde)  ontstaan als twee zware compacte objecten, bijvoorbeeld twee neutronensterren of een neutronenster en een zwarte gat op elkaar botsen. De lange flitsers (periode meer dan twee seconden tot enkele minuten) ontstaan waarschijnlijk als een zware ster aan het einde van z’n leven instort tot een zwart gat. Nu blijkt uit de waarneming van Swift dat er een tussensoort is: de gammaflitser GRB060614 duurde 102 seconden (de naam van de flitser komt van de datum van ontdekking: 14 juni 2006). Dat zou ‘m een lange gammaflitser maken. Maar de lichtcurve had alle karakteristieken van een korte gammaflitser. Alsof twee neutronensterren op elkaar knalden en dat niet zoals gebruikelijk in een fractie van een seconde, maar in bijna twee minuten. Wat ook vreemd was dat was dat gewoonlijk bij een lange gammaflitser de supernova-explosie wordt gezien, die voorafgaat aan de vorming van het zwarte gat. Maar bij GRB060614 bleef die supernova uit. Het moederstelsel is een sterrenstelsel op een relatief nabije afstand van 1,6 miljard lichtjaar (ahum), dus de supernova had gemakkelijk gedetecteerd kunnen worden. Kortom, voer voor theoretici dus deze gammaflitser. Eén theorie is al direct geopperd: er zou een nieuwe manier van vorming van zwarte gaten zijn waarbij de energie van de zware ster aan het einde van z’n leven niet de gelegenheid krijgt te ontsnappen in een explosieve knal, maar direct wordt verzwolgen in het zwarte gat. Een andere theorie (hier te lezen) zegt dat er wellicht sprake is van een botsing van een neutronenster of zwart gat met een witte dwerg. De doodsstrijd van de witte dwerg zou dan 102 seconden hebben geduurd, voordat ‘ie werd verorberd door de neutronenster of het zwarte gat. Vandaag werden in het vakblad Nature vier artikelen geplaatst over de ontdekking van de hybride gammaflitsers. Leuk hoor, al die verhalen over astronomisch kannibalisme zo net voor de kerst. Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*