29 maart 2024

Binnendringer in Melkwegstelsel ontdekt

Voorstelling van een ster die wegschiet uit de Magelhaense wolk

Credit: ESO

Twee sterrenkundigen van de Universiteit van Amsterdam, te weten Alessia Gualandris en Simon Portegies Zwart, hebben in ons Melkwegstelsel een ster ontdekt die waarschijnlijk afkomstig is uit een naburig sterrenstelsel. Het gaat om de ster HE0437-5439, die op een afstand van zo’n 200.000 lichtjaar van de Zon staat. Hij bevindt zich ergens in de buitenregionen van de Melkweg en z’n snelheid is zeer hoog: 723 km per seconde. Binnenkort verschijnt een artikel van Gualandris en Portegies in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society [1]en voor de liefhebbers hier te downloaden. Twee dingen maken de ster anders dan de andere sterren in het Melkwegstelsel: de eerste is de al genoemde hoge snelheid. Gewone sterren, zoals de Zon, draaien met een snelheid van zo’n 200 km per seconde om de kern van het Melkwegstelsel. Als ze een snelheid zouden halen van meer dan 300 km per seconde zouden ze het stelsel kunnen verlaten, want dat is de ontsnappingssnelheid van onze Melkweg. Maar er zijn meer sterren waargenomen die een ongewoon hoge snelheid hebben. De afgelopen twee jaar hebben sterrenkundigen zeven van die hypersnelle sterren ontdekt, die sneller dan 500 km/s bewegen.

NGC2100

Credit: ESO

aar er is nog iets wat HE0437-5439 bijzonder maakt: hij blijkt pas kort het Melkwegstelsel te zijn binnengedrongen. Dat maken Gualandris en Portegies Zwart op uit de gemeten ouderdom van de ster én de afstand tot het centrum van de Melkweg. De theorie achter de hypersnelle sterren zegt dat deze kunnen ontstaan als dubbelsterren zeer dicht in de buurt komen van het superzware zwart gat in dat centrum. Als dat gebeurt kan één van de twee sterren worden ingevangen door het zwarte gat en de andere component van het dubbelstersysteem wordt dan weggeslingerd. Maar om op de plaats te komen waar HE0437-5439 nu staat is met z’n snelheid 100 miljoen jaar nodig. En de ster is ‘slechts’ 30 miljoen jaar oud. Conclusie: deze ster kan niet afkomstig zijn vanuit het centrumgebied van de Melkweg. Gualandris en Portegies Zwart denken daarom dat HE0437-5439 uit de Grote Magelhaense Wolk geschoten is, een naburig stelsel op slechts 60.000 lichtjaar afstand. Die afstand is wel te overbruggen binnen de leeftijd van HE0437-5439. Maar bevindt er zich in het centrum van de Grote Magelhaense Wolk dan ook een zwart gat? Dat wordt door de twee sterrenkundigen onwaarschijnlijk geacht, want het structuurloze dwergstelsel heeft geen echte kern. Gualandris en Portegies Zwart denken dat het waarschijnlijker is dat de binnendringer weggeschoten is uit één van de sterrenhopen. Als sterrenhopen jong, compact en zwaar zijn zouden ze een zwaar zwart gat kunnen herbergen, die HE0437-5439 als een katapult kan hebben weggeschoten. Gualandris en Portegies Zwart hebben 53 sterrenhopen in de Grote Magelhaense Wolk bekeken en twee blijken er te voldoen aan die eisen. Dat zijn NGC 2100 (een sterrenhoop in de Tarantula Nevel, zie de afbeelding) en NGC 2004. Uitgaande van de massa van HE0437-5439, namelijk acht zonsmassa’s, hebben Gualandris en Portegies Zwart ook de minimale massa van het zwarte gat berekend die de huidige snelheid van deze ster mogelijk moet hebben gemaakt. Die blijkt zo’n 1000 zonsmassa’s te zijn. Berekeningen laten zien dat een compacte sterrenhoop met zo’n centraal zwart gat gemiddeld eens per 20 miljoen jaar een ster kan wegslingeren. Als die dan toevallig richting Melkweg wordt geslingerd komt ‘ie daar na verloop van tijd in terecht. En dan maar hopen dat ‘ie de vluchtelingenstatus van de IAU krijgt 😉 . Bron: NRC-Handelsblad, 10 februari 2007.

Voetnoten

Voetnoten
1 en voor de liefhebbers hier te downloaden
Share

Speak Your Mind

*