29 maart 2024

Over snelle neutronensterren en astrofotografie

Impressie van het dubbelstersysteem met een supersnel roterende neutronenster

Credit: University of Southampton

Vandaag twee onderwerpen (‘het kan niet op’ 🙂 ): allereerst de ontdekking van een supersnel ronddraaiende neutronenster. Sterrenkundigen zijn er namelijk in geslaagd om met de Integral-gammasatelliet van de Europese ESA een neutronenster te bekijken die maar liefst 1122 keer per seconde (!) ronddraait. De neutronenster, met de lieftallige naam XTE J1739-285, was al ontdekt op 19 oktober 1999 met behulp van Rossi X-Ray Timing Explorer (RXTE) satelliet van de NASA. De neutronenster had toen een actieve periode, maar daarna is hij als het ware ingedut. Tot augustus 2005, toen Integral merkte dat XTE J1739-285 weer tot leven kwam. Het was de Nederlandse sterrenkundige Erik Kuulkers van het Integral Science Operations Centre (Spanje) die aan het RXTE-team de revival van de neutronenster doorgaf en vanaf dat moment werd deze door beide satellieten in de gaten gehouden. Van september tot november 2005 werden twintig uitbarstingen op de neutronenster door Integral en RXTE geregistreerd.
De neutronensterren zijn compacte eindstadia van sterren die gemiddeld zo’n tien kilometer doorsnede zijn. Als ze alleen zijn vertonen ze weinig activiteit, maar als ze deel uitmaken van een dubbelstersysteem is dat anders. Dan trekt de neutronenster materie aan van de begeleider en die materie doet de buitenlagen van de neutronenster af en toe heftig schudden. De aangetrokken materie verzameld zich eerst aan de buitenkant van de neutronenster en vormt zo een schil van zo’n 5 tot 10 meter dik. Op een gegeven moment ontbrandt die schil en ontstaat er een thermonucleaire explosie. Die duurt enkele seconden tot een paar minuten en daar komt röntgenstraling bij vrij. En die röntgenstraling vertoont weer oscillaties, trillingen, die gerelateerd zijn aan de rotatiesnelheid van de neutronenster. En dat leidde tot de genoemde rotatiesnelheid van 1122 Herz, d.w.z. rotaties per seconde. Op grond van theoretische overwegingen ging men er van uit dat neutronensterren niet sneller kunnen roteren dan 760 Hz. De vorige recordhouder ging 619 keer per seconde rond. XTE J1739-285 gaat dus duidelijk sneller dan de theoretische limiet en dat betekent dat de modellen weer op de schop moeten. Kortom, werk aan de winkel voor de sterrenkundigen. En het artikel van het team met Kuulkers, welke op 10 maart 2007 zal verschijnen in The Astrophysical Journal, is ook leuk leesvoer. Bron: ESA.

En dan onderwerp nummero twee: Astrofotografie! Gisteravond was er weer een Peter Pulles houdt een praatjegeanimeerd avondje bij sterrenkundevereniging Christiaan Huygens. Zoals gebruikelijk veranderde de geplande waarneemavond dankzij de weergoden in een theoretische thema-avond en dat thema was dit keer digitale astrofotografie. Peter Pulles had een presentatie over astrofotografie, niet alleen over de digitale versie ervan, maar ook over de ‘klassieke natte’ astrofotografie. Filmrolletjes worden nog steeds gemaakt, al wordt het wel minder door de opkomst van de digitale fotografie. Peter leidde ons door alle aspecten van de astrofotografie. Daarbij ging het onder andere over soorten van objecten die kunnen worden gefotografeerd, de gevoeligheid van de film (ook bij digitale camera’s als de ISO-instelling aanwezig), de diafragma en brandpuntsafstand van de camera, het scherpstellen, etc.. Zelfs het voedsel van de amateur-sterrenkundige kwam ter sprake! Tip: drink nooit een glaasje wijn voordat je gaat astrofotograferen, want je zal het onherroepelijk zien aan je foto’s. Tenslotte had voorzitter Paul nog een zogenaamde knife-edge focusser, die je kan gebruiken om de camera achter de telescoop scherp te stellen. Dat scherpstellen is een groot probleem voor veel amateurs. Peter Boot, een ander Huygenslid, had bijvoorbeeld enkele foto’s, waarvan enkele scherp waren (zoals de foto van M42, de Orionnevel, en de Maan), maar anderen waren wazig. Het idee werd toen geopperd om zo’n wazige foto te laten ‘pimpen’ door anderen. Binnenkort zullen we daarom zo’n foto op de Huygens-site of deze site zetten met het verzoek aan een ieder om te kijken ‘wat er uit te halen valt’ met programma’s zoals Photoshop of Paint Shop pro.

Share

Speak Your Mind

*