28 maart 2024

Zon behoorlijk actief ondanks minimum

Zonneverkenner Ulysses in actie

Credit: ESA.

Waarnemingen van de gezamelijke ESA-NASA Ulysses missie laten zien dat de Zon nog behoorlijk actief is, ondanks het feit dat de Zon in de elfjarige zonnevlekkenperiode z’n minimum meemaakt. December 2006 vloog de Ulysses op verre afstand ‘onder de Zon door’, over haar zuidpool heen. Ulysses registreerde daarbij activiteiten op de Zon die overeenkwamen met dezelfde passage over de zuidpool zes jaar eerder, in 2000-2001. Alleen bevond de Zon zich toen in haar maximum! De zonnestormen, die de energie-uitbarstingen veroorzaken, komen meestal alleen in de equatoriale streken van de Zon voor, maar nu zijn ze door Ulysses dus ook in de poolstreek waargenomen en dat tijdens een Zonne-minimum. Eén van de aspecten waar de Ulysses de afgelopen poolpassage op heeft gelet was de temperatuur van de zogenaamde coronale gaten. De corona is de hete atmosfeer rondom de zon en daarin komen soms donkere en koudere gebieden voor, waar de dichtheid van het plasma lager is dan elders. Dat zijn de coronale gaten. Bij z’n eerste passage over de beide polen van de Zon in 1994 en 1995 ontdekte Ulysses dat de temperatuur van het coronale gat bij de noordpool zo’n 7 tot 8 procent kouder was dan die van de zuidpool. Dat was net voor het zonnevlekken-minimum in 1996. December 2006 deed Ulysses dezelfde temperatuursmetingen en daaruit blijkt dat dit keer het coronale gat van de zuidpool net zo ‘koud’ is als dat van de noordpool in 1994-95 (gemeten met de Solar Wind Ion Composition Spectrometer aan boord van de Ulysses, zie de figuur hiernaast).

Temperatuurmetingen van de noord- en zuidpool van de Zon

Credit: ESA

Er heeft dus een waarschijnlijk een ‘switch’ plaatsgevonden tussen noord en zuid. Zonnewaarnemers denken dat dat samenvalt met de bekende omkering van de magnetische polariteit van de Zon. Telkens als die plaatsvindt start een nieuwe cyclus van de zonnevlekkenactiviteit, de zogenaamde wet van Hale. De bevestiging van zo’n switch kan echter pas gegeven worden als ook de temperatuur van het coronale gat aan de noordpool gemeten is. En dat kan pas over 15 maanden als Ulysses over de noordpool van de Zon vliegt. We schrijven dus alvast in onze agenda: “Mei 2008: Ulysses vliegt over de noordpool van de Zon”. Bron: PhysOrg.com. O ja, even wat anders: dit weekend is ook de THEMIS-satelliet gelanceerd. Zondagmorgen (om één minuut over twaalf ’s nachts om precies te zijn Nederlandse tijd), twee dagen later dan gepland, ging hij succesvol de lucht in. De vijf verkenners aan boord van de THEMIS gaat weer bestuderen wat het effect van die genoemde zonnestormen is op het electromagnetische veld rondom de Aarde.

Share

Speak Your Mind

*