28 maart 2024

Blauwe manen en zonnen

Blauwe maanGisteravond was weer een zeer amusante bijeenkomst van sterrenvereniging Christiaan Huygens. Het was een waarneemavond, maar omdat het door de zomertijd pas laat donker wordt hadden we eerst tijd voor andere interessante bezigheden. De kersverse nieuwe voorzitter van Huygens, Arno, opende de bijeenkomst op ludieke wijze door ‘vrijdag de dertiende’ schuine streep ’13 april’ even in historisch perspectief te plaatsen. 13 April 1970 bijvoorbeeld was de dag dat het verkeerd ging aan boord van de Apollo 13 en dat de bemanning de befaamde uitspraak ‘Houston, we’ve got a problem’  konden doorgeven. Arno had ook iets te melden over het verschijnsel ‘blauwe maan’. Hij vertelde dat het niets te maken heeft met een blauw gekleurde maan [1]al kan een maan door bijvoorbeeld vulkanische uitbarstingen wel een blauwe gloed krijgen, zoals na de uitbarsting van de Krakatau in 1883 toen de maan twee jaar blauw was, maar dat ze de tweede Volle Maan zo noemen die in dezelfde maand valt als de eerste Volle Maan. De tijd tussen twee volle manen bedraagt ruim 29,5 dagen [2]de zogenaamde synodische maand, 29,5306 dagen om precies te zijn, dus in één kalendermaand kunnen twee van die volle manen plaatsvinden. Het probleem dat Arno aankaartte was dat sommige websites 31 mei 2007 als datum van de eerstvolgende blauwe maan bestempelen en dat anderen die eer geven aan 30 juni 2007. Verwarring dus. Het antwoord is simpel: de eerstvolgende blauwe maan is 30 juni 2007 áls we uitgaan van de Universele Tijd (UT), de tijd in Greenwich (Groot-Brittannië). In Nederland is het volgens de sterrengids Volle Maan op 1 juni om 03.04 uur ’s nachts. Maar in landen zoals de Verenigde Staten waar de klok meer dan drie uur achterlopen bij ons is het op dat moment nog 31 mei en dus zal in die streken sprake zijn van een blauwe maan. Interessant is trouwens dat het begrip blauwe maan volgens bovenstaande definitie ontstaan is door een fout. In 1946 verscheen een artikel over de blauwe maan in Sky & Telescope, waarin een andere definitie van het begrip werd uitgelegd. In de Amerikaanse staat Maine werd lang geleden [3]vanaf 1818 om voor de tweede keer precies te zijn jaarlijks een boerenalmanak uitgegeven en daarin stond dat de blauwe maan de derde Volle Maan in een kwart jaar was á ls er in dat kwart jaar vier volle manen waren. Normaal vallen er in een kwart jaar (bijv. januari t/m maart) drie volle manen, maar soms zijn het er ook vier.  In 1948 kwam radiojournaliste Deborah Byrd het artikel in Sky & Telescope in de bibliotheek tegen en zij gebruikte het voor haar programma Star Date. Maar zij had een verkeerde interpretatie van het begrip blauwe maan, namelijk de tweede Volle Maan in één kalendermaand. Haar radioprogramma werd ook beluisterd door de makers van het toen al populaire Trivial Pursuit en die namen er een vraag over op in hun bordspel. En zodoende kwam de nieuwe definitie van blauwe maan in de wereld. Ruim zestig jaar later werd door Sky & Telescope zelf de fout ontdekt en op hun website is daarover een correctie verschenen

Blauwe ZonAfijn, dat was een geanimeerd begin van de avond bij Christiaan Huygens. Na Arno was het woord aan Peter Pulles, die o.a. foto’s liet zien genomen met z’n nieuwe zonnekijker die filtert op de calciumlijn. Het levert een blauwe zon op, de tweede Volle Zon in de maand, die na enige bewerking aardige plaatjes geeft van dieper gelegen delen van de zon. Daarna was het woord aan Kees Kwakernaak, die inging op de lentesterrenbeelden. Toen we vervolgens naar buiten keken was het helder en is nog een groepje doorgegaan met waarnemen. Ik haakte af, want Rosemarijn, de oudste dochter, moest de volgende dag weer vroeg naar tennis worden gebracht. Thuis nog even snel een borrel gedronken en toen blauw naar bed gegaan. Bron: Wikipedia.

Voetnoten

Voetnoten
1 al kan een maan door bijvoorbeeld vulkanische uitbarstingen wel een blauwe gloed krijgen, zoals na de uitbarsting van de Krakatau in 1883 toen de maan twee jaar blauw was
2 de zogenaamde synodische maand, 29,5306 dagen om precies te zijn
3 vanaf 1818 om voor de tweede keer precies te zijn
Share

Speak Your Mind

*