28 maart 2024

Een infrarood avondje bij Huygens

Ilse van Bemmel bij Christiaan HuygensGisteravond hield Ilse van Bemmel (Universiteit van Leiden; hiernaast zowel in optische als infrarode variant) voor de leden van sterrenkundevereniging Christiaan Huygens een presentatie over infrarood-sterrenkunde. Die tak van sterrenkunde begon in 1800 met de ontdekking van infrarode straling, ook wel warmtestraling genoemd, door Frederick William Herschel. Hij deed dat door met een thermometer de temperatuur van de kleuren van het licht dat door een prisma viel te bepalen en ontdekte dat hoe meer richting rood, des te hoger de temperatuur was. Als hij de thermometer voorbij het rood hield, was de temperatuur nog hoger dan in het rode deel. Hij concludeerde dat in dit deel van het spectrum er licht bestond dat niet door de ogen waargenomen kon worden. Van Bemmel liet zien dat je zoiets met eenvoudige middelen (prisma, kartonnen doos en enkele thermometers) zelf ook kan ontdekken. Mmmm, idee wellicht voor de jeugdafdeling van Huygens? Afijn, infrarode straling is de voor het oog niet waarneembare elektromagnetische straling met golflengten tussen circa 780 nanometer en 1 mm (106 nm), dus tussen het (zichtbare) rode licht en de microgolven [1]Met dank aan Wikipedia.. In de 19e eeuw werden met diverse apparaten al infraroodopnames van bijvoorbeeld de maan gemaakt, maar de echte infraroodsterrenkunde begon pas na 1960. Op enkele golflengten na is de meeste infraroodstraling uit de ruimte door de filtering van de dampkring op aarde niet te zien. Eerst waren er ballonvluchten om de ‘censuur’ van de dampkring te omzeilen, maar het kreeg pas echt een vlucht door het gebruik van satellieten. Die hebben geen last van de dampkring. Enige probleem is dat de infraroodtelescoop gekoeld moet worden tot 4 K (zeg -269 ºC) en dat daar een tank met vloeibaar helium voor nodig is. Als dat spulletje op is zal de satelliet korte tijd later het loodje leggen. De eerste Nederlandse satelliet, de IRAS (Infrared Astronomical Satellite), heeft het tien maanden volgehouden. De opvolger, de ISO [2]Infrared Space Observatory., draaide enkele jaren mee en de hedendaagse parel van de infraroodsterrenkunde, de Spitzer [3]Voorheen bekend als de Space Infrared Telescope Facility of SIRTF. Credit: ESA/ISO/CEA Saclay and ISOCAM consortium De keuze van de naam Spitzer is overigens het resultaat van een wedstrijd. … Lees verder, draait al sinds augustus 2003 succesvol rond de Aarde. Van de Spitzer zijn hier in de Astroblogs regelmatig successen te melden. Grote kans wel dat de Spitzer dit jaar z’n laatste heliumadem uitblaast. Dit jaar staat de lancering van de opvolger van Spitzer gepland, de Herschel-satelliet. Nogmaals afijn, Ilse van Bemmel wist op kundige én boeiende wijze te vertellen wat met al die satellieten allemaal ontdekt is, zowel in het zonnestelsel, de Melkweg als bij andere sterrenstelsels. Een mooie afbeelding die ze liet zien was van de botsende sterrenstelsels NGC 4038 en 4039, ook wel de Antennestelsels genoemd. Ontdekt in 1785 door…William Herschel, jazeker hij weer! Met de genoemde ISO-satelliet was de kern van de stelsels te zien en dat was nou echt wat je een kosmische foetus mag noemen (zie afbeelding). Mooi toch? Als de resultaten van Herschel bekend zijn zal Ilse van Bemmel vast nog eens langskomen bij Huygens.

Voetnoten

Voetnoten
1 Met dank aan Wikipedia.
2 Infrared Space Observatory.
3 Voorheen bekend als de Space Infrared Telescope Facility of SIRTF.

De kern van de Antennestelsels

Credit: ESA/ISO/CEA Saclay and ISOCAM consortium

De keuze van de naam Spitzer is overigens het resultaat van een wedstrijd. Deelnemers van over de hele wereld mochten een suggestie doen voor een naam, onderbouwd met een toelichting. Dat leverde meer dan 7000 inzendingen op.

Share

Speak Your Mind

*