28 maart 2024

YORP doet planetoïden splijten

Het YORP-effect in actie

Credit: W. Bottke e.a. Nature 446, 2007.

Onderzoek van Franse en Amerikaanse sterrenkundigen heeft aan het licht gebracht dat planetoïden onder invloed van zonlicht kunnen splijten. Planetoïden absorberen zonlicht en zenden dat in de vorm van warmte weer uit. Door hun grillig gevormde oppervlak [1]Ze zijn vaak gebutst en hebben een aardappelvorm. gebeurt dat uitstralen niet op een gelijkmatige manier, maar verschilt het van plaats tot plaats. Het krachtenspel wat daardoor ontstaat kan de rotatie van de planetoïde versnellen of vertragen én de rotatie-as veranderen. Hierdoor kan een planetoïde op een gegeven moment splijten, net zoals rotsen in de woestijn onder invloed van weersinvloeden uiteen kunnen vallen in kleinere stenen/zand (erosie). Die genoemde effecten die het zonlicht op planetoïden heeft zijn voor het eerst bestudeerd door het viertal Yarkovsky, O’Keefe, Radzievskii en Paddack. Vandaar dat men spreekt van het YORP-effect. De sterrenkundigen onder leiding van Kevin Walsh (Universiteit van Maryland, VS) hebben planetoïden op de computer nagebootst en daarbij gekeken welke invloed zonlicht heeft. Ze beschouwden de planetoïden daarbij als objecten samengesteld uit licht, losse materialen, alleen door de zwaartekracht bijeengehouden. Sterrenkundigen noemen dat een rubber pile, een berg rommel. Uit de simulatie blijkt dat wanneer de rotatie door het YORP-effect toeneemt materiaal zich gaat verplaatsen van de polen van de planetoïde naar de evenaar. Op een gegeven moment (na enkele tienduizenden tot miljoenen jaren in de simulatie) gaat dat materiaal zich van de planetoïde afscheiden en ontstaat een ring van materiaal om de planetoïde heen. Dat gaat vervolgens weer samenklonteren en op deze wijze onstaat een satelliet. Dergelijke dubbel-planetoïden zijn in werkelijkheid waargenomen, zoals 1862 Apollo. Vandaag is in het vakblad Nature een artikel van Walsh et al verschenen over het YORP-effect bij planetoïden. Bron: NRC-Handelsblad, 10 juli 2008.

Voetnoten

Voetnoten
1 Ze zijn vaak gebutst en hebben een aardappelvorm.
Share

Speak Your Mind

*