28 maart 2024

SDSS-III brengt donkere energie in kaart

Voorbeeld van een 3D-kaart van het heelal

Credit: M Blanton/ SDSS

Op 15 juli j.l. is gestart met fase III van het zogenaamde SDSS project. SDSS staat voor de Sloan Digital Sky Survey [1]Genoemd naar de grote geldschieter, de Alfred P. Sloan Stichting. en daarvan is fase I afgerond en II nog gaande. SDSS-I eindigde juni 2005 en daarin werd 8.000 vierkante graad hemel afgestruind met de automatisch werkende 2,5 meter telescoop van Apache Point Observatory in New Mexico. Fase I leverde bijna 200 miljoen objecten op, 675.000 sterrenstelsels waarvan het spectrum werd opgenomen, 90.000 quasars en 185.000 sterren [2]Deze gegevens worden ook gebruikt in de welbekende Galaxy Zoo.. In 2006 startte SDSS-II en die bestaat uit drie onderdelen:

  • De Sloan Legacy Survey: 7.500 vierkante graad hemel wordt onderzocht om de spectra van 860.000 sterrenstelsels en 105.000 quasars te krijgen;
  • SEGUE (The Sloan Extension for Galactic Understanding and Exploration): onderzoek aan 240.000 sterren van de Melkweg om een goed beeld te krijgen van de opbouw en structuur van onze eigen Melkweg;
  • Sloan Supernova Survey: 300 vierkante graad hemel wordt afgezocht om honderden type Ia-supernovae waar te nemen en daarmee de uitbreidingssnelheid van het heelal te bestuderen.

En terwijl SDSS-II nog gaande is gaat men al voorbereidingen treffen voor fase III, onder andere door een nieuwe grote hoek-camera in Sunspot, New Mexico. Sunspot, goh leuke naam voor een stadje. 🙂 SDSS-III, ook wel Sloan-III genoemd, zal zich vooral richten op ver weg gelegen sterrenstelsels tot een afstand van 8 miljard lichtjaar. De drie-dimensionale kaart van het heelal die SDSS-III op die wijze krijgt moet sterrenkundigen meer inzicht geven in de structuur van het heelal. Men hoopt dat in die structuur een patroon te herkennen is dat al in de oerknal waarmee het heelal startte tot stand kwam. Het waren geluidsgolven, baryonische acoustische oscillaties genaamd, die dat patroon veroorzaakten. Op het plaatje hierboven is zo’n typische oscillatie als de rode cirkel te zien. Dat patroon zit ook in de microgolf-achtergrondstraling, ook een overblijfsel van de oerknal, maar in de verdeling van sterrenstelsels is het tot op heden nog niet herkend. In feite draait het in dat patroon om de ‘standaardlengte’ van het heelal, d.w.z. de gemiddelde afstand tussen sterrenstelsels. Die zou in theorie zo’n 500 miljoen lichtjaar moeten bedragen en niet iets als 400 of 600 miljoen jaar. Met de structuur van het heelal én de wijze waarop die de afgelopen 13,7 miljard jaar is uitgebreid wil men ook de donkere energie van het heelal, dé mysterieuze kracht die de expansie in stand houdt, beter in kaart brengen. SDSS-III is 15 juli j.l. van start gegaan en zal tot 2014 duren. Bron: New Scientists.

Voetnoten

Voetnoten
1 Genoemd naar de grote geldschieter, de Alfred P. Sloan Stichting.
2 Deze gegevens worden ook gebruikt in de welbekende Galaxy Zoo.
Share

Speak Your Mind

*