29 maart 2024

cD’s, Lyman alfa emitters en nog wat spul

Huib IntemaDe wereld leek ooit zo eenvoudig. In de ons allen zo bekende Galaxy Zoo classificeer je de sterrenstelsels in een paar soorten: spiraalstelsels en elliptische stelsels, inclusief een paar kleine variaties. Maar na de boeiende lezing gisteravond van Huib Intema (Leidse Sterrewacht) bij sterrenkunde-vereniging Christiaan Huygens ziet de wereld van sterrenstelsels er weer een stuk ingewikkelder uit. Z’n lezing ging over groepen sterrenstelsels in het vroege heelal en dankzij die lezing hebben we kennisgemaakt met tal van nieuwe varianten van sterrenstelsels: zoals daar zijn de cD-stelsels, de Lyman Break Galaxies [1]Hoe moeten wij dat noemen, de Lyman Rem Stelsels? en de Lyman Alfa Emitters (LAE’s). Die cD-stelsels zijn eigenlijk ook elliptische stelsels, maar dan héle grote die voorkomen in de centra van clusters van sterrenstelsels. Ze waren al groot en door hun aantrekkingskracht slorpen ze als ware kannibalen stelsels in hun omgeving op en worden ze nog groter. Die Lyman Break Galaxies en LAE’s zijn ook weer bijzondere sterrenstelsels, die voorkwamen in het vroege heelal en die zich onderscheiden door het uitstralen van Lyman Alfa straling [2]Zucht, ik heb geen zin om dat allemaal nog effe uit te leggen. Gewoon volgende keer zelf komen, ja?. Intema legde het allemaal kundig uit en liet talloze voorbeelden zien. Eigenlijk kwamen al die verschillende types sterrenstelsels ná de pauze aan bod. Vóór de pauze ging Intema [3]Gebruikmakend van een invalidenstok als aanwijsstok. 😀 vooral in op de theorie van het vroege heelal. Daar kwamen zaken aan de orde zoals de werking van de zwaartekracht, de oerknal en de inhoud van het heelal (4% gewone materie, 26% donkere materie, 70% donkere energie en 0,0005% licht [4]Ik geloof dat de allerlaatste WMAP-cijfers iets andere percentages laten zien, maar ach wie ben ik. 🙂 ). Intema eindigde z’n verhaal voor de pauze met het laten zien van de befaamde Millenium simulatie van Volker Springel. Het radiostelsel het radiostelsel TN J1338-1942 en omgevingAfijn, na de pauze kwamen de vele varianten op de sterrenstelsels aan bod, waarvan je op de afbeelding hiernaast een voorbeeld ziet: in het centrum het radiostelsel TN J1338-1942 (roodverschuiving 4,1), omgeven door een proto-cluster van LAE’s en Lyman break galaxies, aangegeven door die rode en groene plusjes. Geen spectaculaire stelsels, dat Lymanspul, maar da’s door de enorme afstanden tot de Aarde (soms meer dan tien miljard lichtjaar) ook niet zo verwonderlijk. Afijn, we hadden weer een gezellig en leerzaam avondje bij Huygens. 😀

Voetnoten

Voetnoten
1 Hoe moeten wij dat noemen, de Lyman Rem Stelsels?
2 Zucht, ik heb geen zin om dat allemaal nog effe uit te leggen. Gewoon volgende keer zelf komen, ja?
3 Gebruikmakend van een invalidenstok als aanwijsstok. 😀
4 Ik geloof dat de allerlaatste WMAP-cijfers iets andere percentages laten zien, maar ach wie ben ik. 🙂
Share

Speak Your Mind

*