29 maart 2024

Zwarte gaten kunnen bellen blazen

M84

M84. Credit: X-ray (NASA/CXC/MPE/A.Finoguenov et al.); Radio (NSF/NRAO/VLA/ESO/R.A.Laing et al); Optical (SDSS).

Alsof ze in een kosmische speeltuin aan het spelen zijn blijken sommige zwarte gaten in staat te zijn om reusachtige bellen van heet gas de ruimte in te blazen. En net zoals het met echte zeepbellen gaat: die kosmische gasbellen kunnen plotseling uiteenknallen en weg is de bel. Aldus onderzoek dat gedaan is door een team van sterrenkundigen, waaronder Mateusz Ruszkowski (Universiteit van Michigan, VS). Dat team keek met behulp van de röntgensatelliet Chandra naar het elliptische sterrenstelsel M84, 55 miljoen lichtjaar van ons verwijderd in het sterrenbeeld Maagd. In dat stelsels zit een superzwaar zwart gat in de kern. Vanaf dat zwarte gat worden vanuit de rotatiepolen twee jets de ruimte ingeslingerd met zeer heet gas. Niets nieuws, wat dat wordt bij meer zware zwarte gaten gevonden, zoals bijvoorbeeld in het bekende elliptische stelsel M87, ook in Maagd, het geval is. Maar wat wél nieuw is zijn de enorme bellen van geïoniseerd gas, een plasma vormend, die men aan het uiteinde van die jets in M84 vond. Die bellen zijn ongeveer 13.000 lichtjaar in doorsnede en de frequentie van productie door het centrale zwarte gat is ongeveer één bel per 10 miljoen jaar. Er is nog iets interessants aan de hand: die bellen blijken als ware Matroesjkapoppen ín hun binnenste nog een andere bel te hebben. 😯 Als de buitenste bel barst en z’n hete plasma in de intergalactische ruimte dumpt komt de binnenste bel tevoorschijn. Vanwege de bellenblazerij van de superzware zwarte gaten denkt men dat deze een soort van Sonja Bakker-achtige manier hebben om te voorkomen dat ze nog zwaarder worden. Tevens zorgen de bellen er voor dat er in het centrum van het elliptische stelsel te weinig gas is om stervorming op gang te brengen. Ruszkowski en z’n maatjes, wiens belevenissen jullie hier kunnen lezen, denken dat alleen superzware zwarte gaten in elliptische sterrenstelsels bellen kunnen blazen. In ons balk-spiraalstelsel helaas geen bellenblazend centraal zwart gat. Hé jammer! Bron Space.com.

Share

Speak Your Mind

*