28 maart 2024

Water ontdekt op 11 miljard lichtjaar afstand

water in MG J0414+0534

water in MG J0414+0534. CREDIT: Milde Science Communication,
STScI, CFHT, J.-C. Cuillandre, Coelum.

Dat water niet alleen voorkomt in ons zonnestelsel, maar ook ver daarbuiten blijkt uit het nieuwsbericht dat sterrenkundigen erin geslaagd zijn om water te ontdekken in een sterrenstelsel op een afstand van maar liefst 11,1 miljard lichtjaar afstand. Het stelsel, genaamd MG J0414+0534, herbergt in haar midden een quasar, een kleine, maar zeer heldere bron van straling die gevoed wordt door een zeer zwaar zwart gat. In het spectrum van het sterrenstelsel, welke je op de afbeelding hierboven ziet, zag men heel duidelijk H2O. Water dus, voor de niet-chemici onder ons. Het zwarte gat in het centrum van MG J0414+0534 weet de watermoleculen in de buurt te activeren en ze als een zogenaamde maser te laten stralen. Da’s ongeveer hetzelfde als een laser, maar die werkt in het optische deel van het spectrum, terwijl een maser in het radiogedeelte werkt. Het was ook niet voor niets dat de ontdekking van het water werd gedaan met de 100-meter radiotelescoop in Effelsberg (Duitsland) en de Very Large Array (VLA) in New Mexico (VS). Dat men hiermee het water in MG J0414+0534 mag een klein wondertje heten, want normaal zou de straling buiten het bereik van deze twee radiotelescopen liggen. Maar twee versterkende effecten hebben ervoor gezorgd dat de straling toch binnen handbereik kwam. Het eerste versterkende effect is van die maser, waardoor de watermoleculen radiostraling uitzenden. Dat gebeurt bij een frequentie van 22,2 GHz, maar door de zogenaamde Dopplerverschuiving als gevolg van de uitdijing van het heelal is de frequentie verlaagd naar 6,1 GHz. Een tweede versterkend effect is een sterrenstelsel dat zich precies tussen MG J0414+0534 en de Aarde in bevindt, ergens op 8 miljard lichtjaar afstand. Dat stelsel zorgt voor een afbuiging van het licht van het achterliggende sterrenstelsel door haar gravitationele invloed en die afbuiging betekent dat het licht zo’n 1.000 keer in helderheid wordt versterkt. Als gevolg van die gravitationele lensvorming wordt het beeld van MG J0414+0534 ook verviervoudigd, hetgeen je in de afbeelding bovenaan ziet. In twee van de vier beelden van MG J0414+0534 was het signaal sterk genoeg om een spectrum van te nemen en daarin zag men duidelijk een ‘vingerafdruk’ van water. Men denkt dat het water zich bevindt in de straalstromen die vanuit het centrale zwarte gat naar twee kanten toe vanuit de rotatiepolen worden uitgespuwd. Kortom, water komen we zo’n beetje overal in het heelal tegen. Misschien dat onze watermanager Prins Willem Alexander daar ook kennis van wil nemen? 😉 Bron: NRAO.

Share

Speak Your Mind

*