28 maart 2024

Dampkring Pluto blijkt verrassingen te bevatten

Impressie van de dampkring van Pluto

Credit: ESO/L. Calçada

Dat het koud is op de dwergplaneet Pluto zal niemand verbazen. Pluto staat zo’n 40 keer verder van de Zon dan de Aarde en dat zorgt er voor dat de temperatuur aan de oppervlakte een ijzige -220 °C is. Brrrrr, het hele jaar door Elfstedentocht, ik moet er niet aan denken. Onderzoek aan de ijle dampkring van Pluto, waarvan je hierboven een impressie ziet [1]Met de maan, eh… dwergplaneet Charon op de achtergrond. met behulp van de Very Large Telescope [2]Waaraan de zogenaamde CRyogenic InfraRed Echelle Spectrograph (CRIRES) gekoppeld was. (VLT) van de ESO in Cero Parranal heeft enkele bijzonderheden opgeleverd. Men weet al sinds de jaren tachtig dát Pluto een dampkring heeft, op zich al iets opmerkelijks voor een dwergplaneet die 1/5e van de omvang van de Aarde is én die zo ver van de Zon staat. De ijle dampkring [3]Hoe ijl is Pluto’s dampkring? Nou, ongeveer 1/100.000e van de dichtheid van de dampkring op Aarde, oftewel 0,015 millibars. Ja, da’s echt ijl. bestaat voornamelijk uit stikstof. Maar nou blijkt er ook vrij veel methaan voor te komen, zo’n 0,5% van de moleculen in de dampkring bestaat uit methaan. Het tweede opmerkelijke feit dat men waarnam is dat de dampkring wármer blijkt te zijn dan het oppervlak van Pluto: zo’n -180 °C. Van de bovenste delen van de dampkring van Pluto wist men al dat die met -170 °C ‘warm’ is, maar nou blijkt ook het onderste gedeelte warmer dan het oppervlak te zijn. Sterker nog: Pluto’s dampkring blijkt een temperatuur-inversie te kennen: het wordt warmer naarmate je hoger komt. In de aardrijkskundeboekjes van de aarde leer je dat de temperatuur hier 6 °C per km die je omhoog gaat daalt. Bij Pluto gaat de temperatuur 3 tot 15 °C omhoog met iedere km die je stijgt. Men vermoedt dat Pluto niet altijd een dampkring heeft. Hij doet er 248 jaar over om één rondje om de Zon te draaien en vanwege z’n langgerekte baan staat Pluto vaak ver weg van de Zon. Momenteel bevindt Pluto zich dichtbij de Zon, maar in de periodes dat ‘ie verderweg staat zal de dampkring letterlijk bevroren zijn. Bij de huidige hogere temperaturen sublimeert het ijs tot gas en dat levert de dampkring op. Die sublimatie zorgt er net als een lichaam dat zweet voor dat het oppervlak zelf afkoelt. De warmte die daarbij vrijkomt warmt vervolgens de dampkring op. Ergens in 2015 komt de verkenner New Horizons bij Pluto aan. Die zal de waarnemingen van de ESO vast dunnetjes over doen. Bron: ESO.

Voetnoten

Voetnoten
1 Met de maan, eh… dwergplaneet Charon op de achtergrond.
2 Waaraan de zogenaamde CRyogenic InfraRed Echelle Spectrograph (CRIRES) gekoppeld was.
3 Hoe ijl is Pluto’s dampkring? Nou, ongeveer 1/100.000e van de dichtheid van de dampkring op Aarde, oftewel 0,015 millibars. Ja, da’s echt ijl.
Share

Speak Your Mind

*