Een zwart gat in het haar van Medusa

Zie hier een samengestelde foto van het zogenaamde Medusa sterrenstelsel in het sterrenbeeld Grote Beer, dat in de catalogi te boek staat als NGC 4194. Zowel de röntgensatelliet Chandra (het blauwe licht) als de optische Hubble ruimtetelescoop (het oranje licht) hebben een deel van de foto geleverd. En zoals meestal met samengestelde foto’s van deze twee giganten: één plus één is drie. 🙂 Want de foto is echt mooi. Boven het centrum van NGC 4194 zie je de ‘haren van Medusa’, enorme stromingen van gas en sterren die het gevolg zijn van getijdewerking tussen twee botsende sterrenstelsels. In dat haar van Medusa, genoemd naar de mythologische dame uit de Griekse oudheid die haren had in de vorm van slangen, zie je een felblauwe stip: da’s een stellair zwart gat. Dus niet zo’n supermassief zwart gat die je in centra van sterrenstelsels vindt, maar een zwart gat dat een overblijfsel is van een massieve ster. Als je ‘m niet zo snel kunt vinden op de foto hierboven, klik dan hier even voor een betere foto. Op de foto zijn meer van die blauwe punten te zien: net als die ene in het haar van Medusa allemaal zwarte gaten óf neutronensterren. En al die zwarte gaten/neutronensterren maken deel uit van een dubbelster. Daarom zien wij hun röntgenstraling. De ‘binaire’ zwarte gaten trekken materie aan van hun compagnon, een gewone ster, en dat gas wordt in de zogenaamde accretieschijf tot verhitten gebracht. Röntgenstraling is het gevolg. Alleenstaande zwarte gaten zullen dat niet zo gauw meemaken, want die missen een ‘voedselleverancier’, om het maar even plastisch uit te drukken. Sterrenkundigen hebben met behulp van Medusa’s sterrenstelsel ontdekt dat er een link is tussen de hoeveelheid binaire zwarte gaten en de snelheid van stervorming. In concreto: voor iedere miljoen ton gas die in dit stelsel in de vorming van nieuwe sterren gaat zitten gaat één ton in een neutronenster of zwart gat. Leuke verhouding, nietwaar? Bron: Chandra.