29 maart 2024

Turen naar de oerknal met NIST sensoren

De oerknal

Credit: CERN

Een mens kan zich wel eens vergissen. Lange tijd dacht ik dat Planck de enige was die in staat moet zijn om de B-mode polarisatie in de CMB waar te nemen. Maar dat blijkt niet juist te zijn, want de sensoren van het NIST kunnen dat kunstje vanaf volgend jaar in de woestijn van Chili ook flikken. “Eh… Adrianus, ‘B-mode polarisatie in de CMB’, waar heb je het in godsnaam over?” hoor ik jullie al denken. Ja, klinkt een tikkeltje cryptisch. Welnu, op 14 mei a.s. wordt de Planck satelliet gelanceerd, samen met de Herschel-infraroodsatelliet. Sterrenkundigen denken dat Planck in staat zal zijn om in de kosmische microgolf-achtergrondstraling (da’s die CMB [1]Van de Cosmic Microwave Background, de straling die het restant is van de hete oerknal en die het hele heelal doordrenkt.) signalen op te vangen van de zogenaamde primordiale gravitatiegolven. Dat zijn rimpels in de ruimtetijd die 10-36 seconde ná de oerknal ontstaan zijn. 10-36 seconde, da’s een biljoenste van een biljoenste van een biljoenste seconde. 😯  Die golven worden voorspeld door de inflatietheorie van de oerknal, welke zegt dat het heelal op dat moment een korte maar zeer grote expansie meemaakte. Het waarnemen van primordiale gravitatiegolven, die zichtbaar zouden zijn in de zogenaamde B-mode polarisatie [2]De satelliet WMAP heeft overigens eerder al de zogenaamde E-mode polarisatie gezien, de polarisatie die veroorzaakt is tijdens de reïonisatie door die eerste serie sterren. Op de afbeelding hier … Lees verder, zou hét bewijs zijn voor het inflatiemodel. Die golven planten zich niet naar alle kanten uit, maar slechts in een bepaalde richting voort. Dat noemt men polarisatie. Lange tijd dacht ik dat alleen de supergevoelige sensoren van Planck in staat zullen zijn die B-mode polarisatie te zien, maar vandaag las ik dat Planck niet het alleenrecht op die gevoeligheid heeft. Het National Institute of Standards and Technology (NIST) heeft namelijk ook supergevoelige sensoren in het microgolf-gebied van het spectrum ontwikkeld, die theoretisch in staat moeten zijn de polarisatie ook waar te nemen. Vanaf volgend jaar wil men die sensoren gaan toepassen op een telescoop in de Atacamawoestijn in Chili [3]Dat wordt de zogenaamde Atacama B-mode Search (ABS)..

De eerder waargenomen E-mode polarisatie

De eerder waargenomen E-mode polarisatie. Credit: NASA/WMAP.

Zowel Planck en die met de NIST sensoren uitgerustte telescoop hebben wel een flinke kluif aan de B-mode polarisatie. Men moet deze zien te onderscheiden in het signaal van de CMB en dat zal niet meevallen. De B-mode polarisatie is wel een miljoen keer zwakker dan de temperatuursverschillen in de CMB. En die zijn al zeer miniem, met waarden tussen 2,7251 en 2,7249 K. Als men er in slaagt de B-mode polarisatie te zien en daarmee voor het eerst de primordiale gravitatiegolven is dat een belangrijke bevestiging van het inflatiemodel van de oerknal. Bron: Eurekalert.

Voetnoten

Voetnoten
1 Van de Cosmic Microwave Background, de straling die het restant is van de hete oerknal en die het hele heelal doordrenkt.
2 De satelliet WMAP heeft overigens eerder al de zogenaamde E-mode polarisatie gezien, de polarisatie die veroorzaakt is tijdens de reïonisatie door die eerste serie sterren. Op de afbeelding hier rechtsboven zie je deze E-mode polarisatie.
3 Dat wordt de zogenaamde Atacama B-mode Search (ABS).
Share

Speak Your Mind

*