XMM-Newton ontdekt tussenmaatje zwarte gaten

ESO 243-49 met HLX-1. Credit: Heidi Sagerud

In de categorie zwarte gaten kenden we tot nu toe met zekerheid twee types: de stellaire zwarte gaten ^[1]3 tot 20 keer zo zwaar als de zon., die het product zijn van zware sterren die aan het einde van hun leven de buitenlagen wegblazen en wiens kern tot een zwart gat krimpt, en de galactische zwarte gaten ^[2]een miljoen tot enkele miljarden zonmassa’s op de kosmische weegschaal., de superzware versies die in de kernen van sterrenstelsels resorteren. Naast deze ‘bekende’ vormen van zwarte gaten onderscheiden sterrenkundigen nog twee minder bekende types: de primordiale zwarte gaten, oftewel de mini-zwarte gaten, die zéér licht kunnen zijn, en de intermediaire zwarte gaten, zeg de middenklasse die zich bevindt tussen de stellaire en de galactische zwarte gaten. Met de ontdekking van HLX-1 (Hyper-Luminous X-ray source 1) in het sterrenstelsel ESO 243-49 is nu definitief bewezen dat die middenklasse van zwarte gaten bestaat. Met de Europese röntgensatelliet XMM-Newton zag men een röntgenbron in dat sterrenstelsel, een stukje buiten het centrum. Uit de variatie in de lichtkracht kon men afleiden dat de bron geen groepje sterren kan zijn, maar dat het gaat om één enkele bron. De ligging buiten het centrum maakt het onmogelijk dat we te maken hebben met een superzwaar galactisch zwart gat. De sterkte van de hoeveelheid uitgezonden röntgenstraling, zo’n 260 miljoen keer de hoeveelheid die de zon uitstraalt, deed men uiteindelijk uitkomen op een enkel zwart gat dat meer dan 500 keer de massa van de zon moet hebben.

En da’s nou precies het tussenmaatje van zwarte gaten dat men zocht. Kortom, ook dat derde type van zwarte gaten is vastgesteld. Nou die primordiale zwarte gaten nog. Op de afbeelding hierboven overigens een schets van dat stelsel ESO 243-49, met links van het centrum die blauwe felle stip, die HLX-1 moet voorstellen. Morgen wordt een artikel over de ontdekking van het intermediaire zwarte gat gepubliceerd in Intermediair eh… Nature. Bron: ESA.

Gerelateerde Astroblogs:

Sterrenstelsel waargenomen door Hubble dat ‘verboden licht’ uitzendt Wat was er eerst: zwarte gaten of sterrenstelsels? NASA’s Chandra heeft een onderpresterend superzwaar zwart gat ontdekt