28 maart 2024

Zwart gat nr. 1 trekt al 45 jaar de aandacht

Cygnus X-1

Cygnus X-1. Credit: NASA/CXC/SAO

Vijfenveertig jaar geleden werd Cygnus X-1 geïdentificeerd als een zeer sterke bron van röntgenstraling. Zoals de naam al doet vermoeden ligt het object in het sterrenbeeld Zwaan, 6.000 lichtjaar van ons verwijderd, al was de exacte bron in de jaren zestig niet bekend. In 1971 werd met behulp van de Westerbork Synthese Radiotelescoop (WSRT) ook radiostraling afkomstig van Cygnus X-1 ontdekt en pas toen kon de preciese lokatie [1]Voor de liefhebbers: rechte klimming = 19h 58m 21,6756s declinatie = +35° 12″05,775. worden vastgesteld. Toen werd duidelijk dat Cygnus X-1 eigenlijk een dubbelster is: de zichtbare component is de zeer zware, blauwe ster AGK2 +35 1910, ook wel HDE 226868 genoemd. De andere, niet zichtbare component, is een zwart gat dat tien zonmassa’s zwaar is. De waargenomen röntgenstraling ontstaat doordat gas uit de grote ster in het zwarte gat wordt gezogen, daarbij een accretieschijf vormend. Hierin wordt de massa zo sterk versneld dat deze röntgenstraling gaat uitzenden. Cygnus X-1 is de eerste röntgenbron die als zwart gat is geïdentificeerd, hetgeen tot nu toe tot meer dan duizend wetenschappelijk artikelen heeft geleid. Jazeker, duizend artikelen! Onlangs hebben ook de röntgensatellieten Chandra en XMM-Newton hun vizier op Cygnus X-1 gericht en daar kwam uit naar voren dat het zwarte gat opmerkelijk langzaam roteert. Dat doet vermoeden dat Cygnus X-1 het resultaat is van een vreemde supernova-explosie. Maar hoe dat precies gegaan is weet men niet. Met andere woorden: er zullen nog véle artikelen over zwart gat nummer 1 volgen. Bron: Chandra.

Voetnoten

Voetnoten
1 Voor de liefhebbers: rechte klimming = 19h 58m 21,6756s declinatie = +35° 12″05,775.
Share

Comments

  1. Hoi Adrianus V,

    http://www.universetoday.com/2009/08/10/early-bla

    Is AGK2 +35 1910 een EBS?

  2. Nee, AGK2 +35 1910 kan geen vroeg zwart gat zijn, want da's gewoon een heldere, massieve blauwe ster. Maar of het zwarte gat Cygnus X-1 een vroeg zwart gat is weet ik niet. Dat artikel van Universe Today rept van alleenstaande zwarte gaten in gasvrije omgevingen, terwijl Cygnus X-1 een dubbelster is. Als het een EBS is zal het lastig worden om dat te achterhalen door de aanwezigheid van AGK2 +35 1910.

Laat een antwoord achter aan Adrianus V Reactie annuleren

*