29 maart 2024

De eerste parallax-afstandsmeting tot een zwart gat

V404 Cygni

V404 Cygni. Credit:ESA /Hubble)

Met behulp van een serie radioschotels die samenwerken in VLBI [1]Very Long Baseline Interferometry. verband heeft men voor het eerst nauwkeurig de afstand tot een zwart gat bepaald gebruikmakend van de zogenaamde parallaxmethode. De parallax is het verschijnsel dat de schijnbare positie van een voorwerp ten opzichte van de achtergrond varieert als men het vanuit verschillende posities bekijkt. Bekijkt men een relatief dichtbije ster op een bepaald moment vanaf de Aarde en een half jaar later opnieuw, als de Aarde aan de andere kant van de zon staat, dan zal de ster een tikkeltje verschuiven ten opzichte van de achtergrondsterren (zie afbeelding hiernaast).

De parallaxmethode

De parallaxmethode

Uit die verschuiving valt de exacte afstand te meten, omdat de basis ervan, tweemaal de afstand Aarde-Zon, nauwkeurig bekend is. Op sterren wordt de methode al sinds 1861 toegepast, toen Friedrich Bessel de parallax van de ster 61 Cygni mat. Een team sterrenkundigen onder leiding van James Miller-Jones (NRAO), heeft nu voor het eerst de methode accuraat toegepast op een zwart gat. Het gaat om V404 Cygni, een dubbelstersysteem, waarvan één van de componenten een zwart gat is. Uit de VLBI-metingen blijkt dat de parallax 0,418 milliboogseconden is, hetgeen correspondeert tot een afstand van 2,39 kiloparsec. Die naam parsec houdt ook verband met de parallaxmethode, want hij is afgeleid van de termen parallax en boogseconde. Eén parsec is 3,26 lichtjaar, dus V404 Cyg ligt 7,79 lichtjaar van ons vandaan.  Sterrenkundig gezien is dat net om de hoek. In 1989 werd een verhoogde lichtkracht waargenomen bij V404 Cyg. Omdat toen de afstand tot het systeem verder werd ingeschat ging men ervanuit dat er sprake was van een zogenaamde Super-Eddington lichtkracht – ik zal daar later nog wel es op terugkomen – maar met de recente schatting blijkt dat niet meer aan de hand te zijn geweest. Bron: Arxiv.

Voetnoten

Voetnoten
1 Very Long Baseline Interferometry.
Share

Speak Your Mind

*