28 maart 2024

Niet alle planetenstelsels zijn keurig geordend

Het Upsilon Andromedae stelsel. Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI);

In ons zonnestelsel draaien alle acht planeten keurig netjes in dezelfde richting om de Zon en dat doen ze ook nog eens in hetzelfde baanvlak. Aangezien het zonnestelsel over het algemeen gezien wordt als ontstaan uit een langzaam roterende, inkrimpende en steeds platter wordende gas- en stofwolk zou je kunnen denken dat á lle planetenstelsels bij andere sterren ook zo keurig netjes geordend zijn. Maar als je naar het planetensysteem rondom de ster Upsilon Andromedae A kijkt dan is dat maar de vraag. Het is een wit-gele ster 44 lichtjaar ver weg in het sterrenbeeld Andromeda – hóe verrassend – en hij is ietsje massiever en lichtsterker dan onze Zon. Om Upsilon Andromedae A cirkelen drie exoplaneten, Upsilon Andromedae b, c en d genaamd, en wellicht is er zelfs nog een vierde exoplaneet, puntje puntje puntje ‘e’ dus, maar die is nog onbevestigd. Recent onderzoek van een groep sterrenkundigen onder leiding van Barbara McArthur (Universiteit van Texas) met behulp van de Hubble ruimtetelescoop plus een bataljon aan aardse instrumenten heeft laten zien dat Upsilon Andromedae c en d baanvlakken hebben die 30º ten opzichte van elkaar verschillen (zie afbeelding). Niks keurig netjes in één en hetzelfde baanvlak, grote verschillen. Van c en d hebben ze ook de massa kunnen meten, 14 resp. 10 keer de massa van Jupiter. Grote vraag is natuurlijk of het U And-stelsel de bekende uitzondering op de regel (=wij dus) is of dat wij (=zonnestelsel dus) de uitzondering zijn? Er zijn inmiddels ook exoplaneten ontdekt met retrograde bewegingen, d.w.z. dat ze de andere kant opdraaien dan de rotatierichting van de centrale ster, dus wat dat betreft zouden ‘wij’ wel eens de uitzondering kunnen zijn en ná­et de regel. Misschien speelt in ’t geval van het U And-stelsel een dwalende planeet een rol, die vroeger wanorde in het systeem bracht, wellicht dat op de achtergrond ook Upsilon Andromedae B (met hoofdletter) een rol speelt. Da’s een behoorlijk eind uit de buurt staande dwergster, die een verre compagnon is van Upsilon Andromedae A en die af en toe, wellicht iedere 10.000 jaar, in de buurt komt en de boel gravitationeel in de war brengt. Vragen, vragen, vragen, altijd maar weer… Nou de antwoorden nog. 🙂 Bron: Hubble.

Share

Speak Your Mind

*