28 maart 2024

De VLT in Chili kijkt in de Ogen van de Maagd

De Ogen van de Maagd, NGC 4438 en NGC 4435. Credit: ESO.

Met ESO’s Very Large Telescope is een schitterende opname gemaakt van een markant tweetal sterrenstelsels dat ook wel ‘de Ogen‘ wordt genoemd. De grootste van de twee, NGC 4438, was ooit een spiraalstelsel, maar is ernstig vervormd geraakt door botsingen met andere stelsels, zoals die zich de afgelopen paar honderd miljoen jaar hebben afgespeeld. Deze foto is de eerste in het kader van het ‘Cosmic Gems’-programma, een initiatief waarbij ESO waarnemingstijd heeft gereserveerd voor voorlichtingsdoeleinden. De Ogen bevinden zich op een afstand van ongeveer vijftig miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Maagd en staan ruwweg 100.000 lichtjaar uiteen. Hun bijnaam verwijst naar het feit dat de kernen van deze stelsels – twee witte ovalen – gezien door een middelgrote telescoop op een in het donker oplichtend paar ogen lijken. Maar waar de kernen van de beide stelsels een duidelijke onderlinge overeenkomst vertonen, verschillen hun buitendelen sterk. Het stelsel rechtsonder, dat bekendstaat als NGC 4435, is compact en lijkt vrijwel geen gas en stof te bevatten. Het grote stelsel linksboven daarentegen (NGC 4438) vertoont vlak onder zijn kern een band van donker stof. Links van die kern zijn jonge sterren waarneembaar en aan weerszijden ervan zijn vage uitlopers van gas te zien. De ‘ingewanden’ van NGC 4438 zijn bij een botsing met een ander stelsel als het ware naar buiten getrokken. Deze botsing heeft de spiraalvorm van het stelsel ernstig verstoord, zoals dat over drie á vier miljard jaar mogelijk ook met ons Melkwegstelsel zal gebeuren, wanneer dit in botsing komt met het Andromedastelsel. De boosdoener zou NGC 4435 kunnen zijn. Sommige astronomen denken dat de schade die aan NGC 4438 is toegebracht, ongeveer honderd miljoen jaar geleden is ontstaan, toen de twee stelsels elkaar tot op circa 16.000 lichtjaar naderden. Maar terwijl het grote stelsel alleen maar beschadigd raakte, waren de gevolgen voor het kleinere stelsel aanzienlijk groter. Door de getijdenkrachten die bij de ontmoeting optraden verloor NGC 4435 veel massa en raakte het stelsel bijna al zijn gas en stof kwijt. Een andere mogelijkheid is dat het elliptische reuzenstelsel Messier 86, dat zich op enige afstand van de Ogen bevindt en op deze foto niet te zien is, verantwoordelijk is voor de schade aan NGC 4438. Bij recente waarnemingen zijn flarden van geïoniseerd waterstofgas ontdekt die de beide stelsels met elkaar verbinden. Dat kan erop wijzen dat ze lang geleden met elkaar in aanraking zijn gekomen. Messier 86 en de Ogen maken deel uit van de Virgocluster, een zeer rijke verzameling sterrenstelsels. In zo’n dichtbevolkte omgeving vinden tamelijk vaak botsingen plaats, dus misschien heeft NGC 4438 wel te lijden gehad van ontmoetingen met zowel NGC 4435 als Messier 86. In de volgende video wordt ingezoomd op de Ogen:

Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*