29 maart 2024

Nobelprijs Natuurkunde gaat naar onderzoekers supernovae

Een type Ia supernovae. Het gaat om SN 1994D (linksonder) in NGC 4526. Credit: High-Z Supernova Search Team/HST/NASA

De Nobelprijs voor Natuurkunde gaat dit jaar naar de Amerikanen Saul Perlmutter en Adam Riess en de Australiër Brian Schmidt. Zij krijgen de onderscheiding voor hun onderzoek aan exploderende witte dwergen, die als type Ia supernovae in andere sterrenstelsels te zien zijn. Dat heeft de Zweedse Academie voor Wetenschappen vandaag bekendgemaakt. Riess en Schmidt werkten in het High-z Supernova Search Team en Perlmutter in het Supernova Cosmology Project en deze teams ontdekten in 1998 aan de hand van de waarnemingen aan supernovae dat de expansie van het heelal steeds sneller gaat. De twee teams waren gestart met het idee om te kijken of het mogelijk zou zijn om te zien of het heelal constant uitdijt of dat er een vertraging zichtbaar is, als gevolg van de zwaartekracht. Door de type Ia supernovae als ‘standaard-kaars‘ te gebruiken kon men de afstand van de sterrenstelsels waarin ze explodeerden bepalen. De uitkomst was heel verrassend de waargenomen versnelling, zoals af te lezen valt uit de volgende grafiek:

Credit: S. Perlmutter et al.

Credit: Nobelprize Comité.

Dat bracht de sterrenkundigen vervolgens op de zogenaamde donkere energie, een geheimzinnige karaktereigenschap van de ruimte en tijd zelf, die een afstotende werking heeft, tegengesteld aan de aantrekkende zwaartekracht. Bijna drie kwart van de gehele massa-energie van het heelal zou gevormd worden door de donkere energie, bijna een kwart wordt door donkere materie gevormd en de rest bestaat uit ‘gewone’ materie – lees: sterren, planeten, gasnevels, etc… Soms komen type Ia supernova ook voor in sterrenstelsels die dichtbij liggen, zoals in augustus nog het exemplaar dat in M101 in het sterrenbeeld Grote Beer kaboem zei. De drie winnaars ”hebben een heelal blootgelegd dat grotendeels onbekend was voor de wetenschap”, verklaarde de jury haar keuze. Aan de Nobelprijs voor Natuurkunde is een bedrag van bijna 1,1 miljoen euro verbonden. De helft van het bedrag gaat naar Perlmutter. Het andere deel is voor Riess en Schmidt. Hieronder zie je de drie winnaars, van links naar rechts Riess, Schmidt en Perlmutter. Bron: Nobelprize.org.

 

Share

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt

    Wat nu als blijkt dat donkere energie een illusie is (zoals een interessant recent artikel beweert)? Wat is die Nobelprijs dan waard?

  2. Tsja, dan moeten ze 'm weer inleveren, denk ik. 🙂 Ze hebben trouwens vaker gedacht dat de donkere energie wellicht niet bestaat, toen ze enorme leegtes in het heelal vonden en men daar de conclusie uit trok dat als wij middenin zo'n leegte zouden wonen met onze Melkweg dat we dan de illusie van een versneld uitdijend heelal zouden krijgen. Later bleek weer dat dat niet klopte. Eh… Olaf even wat anders: kan je even je mail lezen over jouw blog over de spiraalarmen van de Melkweg?

  3. Deze ontdekking was niet het werk van een of twee personen, maar die hebben wel de Nobel prijs ontvangen.

    Meer interessante info:
    http://telescoper.wordpress.com/2010/01/10/guest-
    http://physicsworld.com/cws/article/indepth/41321

    Grappig, in een van de commentaren wordt gemeld:

    "…I clearly remember talking to George Jacoby (who together with
    Robin Ciardullo measured the Hubble constant using planetary nebulae)
    in a planetary nebulae meeting in 1996 in the Netherlands,"

    Welke "meeting" was dat eigenlijk in 1996 in Nederland?

Speak Your Mind

*