29 maart 2024

Vampierster geeft zijn geheimen prijs

Credit: ESO/PIONIER/IPAG

Astronomen hebben de beste opnamen ooit verkregen van een ster die het grootste deel van zijn materiaal aan een vampierachtige begeleider is kwijtgeraakt. Door het licht van vier telescopen van ESO’s Paranal-sterrenwacht te combineren, creëerden zij een 130 meter grote virtuele telescoop met een beeldscherpte die vijftig keer zo groot was als die van de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA. De nieuwe beelden laten zien dat de materie-overdracht van de ene ster naar de andere verrassend rustig verloopt. ‘We kunnen nu het licht van vier VLT-telescopen combineren en veel sneller superscherpe opnamen maken dan voorheen,’ zegt Nicolas Blind (IPAG, Grenoble, Frankrijk), die de hoofdauteur is van het artikel waarin de resultaten worden gepresenteerd. ‘Deze opnamen zijn zo scherp dat we niet alleen kunnen zien hoe de sterren om elkaar heen draaien, maar ook de afmetingen van de grootste van het tweetal kunnen meten.’ De astronomen keken naar de bijzondere dubbelster SS Leporis in het sterrenbeeld Haas, waarvan de sterren in 260 dagen om elkaar heen draaien. De afstand tussen beide sterren is maar een beetje groter dan de afstand tussen zon en aarde, waarbij de grootste en koelste van het tweetal zich tot ongeveer een kwart van deze afstand uitstrekt (zijn omvang komt ruwweg overeen met die van de omloopbaan van de planeet Mercurius). Door hun geringe onderlinge afstand, heeft de kleine, hete ster al ongeveer de halve massa van de grote ster opgeslokt. ‘We wisten dat dit een bijzondere dubbelster was, en dat er materiaal van de ene ster naar de andere stroomde,’ zegt mede-auteur Henri Boffin van ESO. ‘Wat we echter ontdekt hebben, is dat de manier waarop deze materie-overdracht waarschijnlijk heeft plaatsgevonden sterk verschilt van de eerdere modellen van dit proces. De ‘beet’ van de vampierster is heel teder, maar uiterst effectief.’ De nieuwe waarnemingen zijn scherp genoeg om te laten zien dat de reuzenster kleiner is dan tot nu toe werd aangenomen, waardoor het veel moeilijker te verklaren is hoe de rode reus zo veel materie aan zijn begeleider is kwijtgeraakt. De astronomen denken nu dat de materie niet zozeer van de ene ster naar de andere stroomt, maar als sterrenwind door de reuzenster wordt uitgestoten en vervolgens door zijn hetere begeleider wordt ingevangen. ‘Deze waarnemingen hebben aangetoond dat de Very Large Telescope Interferometer het vermogen heeft om momentopnamen te maken. Ze banen de weg voor tal van andere fascinerende waarnemingen van onderling wisselwerkende dubbelsterren,’ concludeert mede-auteur Jean-Philippe Berger. Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*