28 maart 2024

Chandra ziet snelste wind rondom stellair zwart gat ooit waargenomen

Impressie van IGR J17091-3624. Credits: NASA/CXC/M.Weiss

Een windsnelheid van meer dan 30 miljoen km per uur – ding dong, da’s ongeveer 3% van de lichtsnelheid – welke windkracht zal dat volgens het KNMI zijn? Deze giga-snelheid is waargenomen met NASA’s Chandra röntgensatelliet rondom het stellaire zwarte gat genaamd IGR J17091-3624, kortweg IGR J17091. Stellaire zwarte gaten zoals dit exemplaar ontstaan als zware sterren aan het eind van hun ‘gewone’ leven hun buitenlagen wegblazen tijdens een supernova-explosie en hun kern als zwart gat resteert, met een massa tussen 5 en 10 zonmassa. Als dat zwarte gat vervolgens materie aantrekt van bijvoorbeeld nabije andere sterren of gas- en stofwolken ontstaat een platte, snel roterende accretieschijf rondom het zwarte gat, waar via een zeer krachtige wind zo’n 95% weer wordt weggeblazen. Vlakbij IGR J17091 staat inderdaad een andere ster en beiden bevinden zich 28.000 lichtjaar van ons vandaan, ergens veilig weg in de Melkweg. Met Chandra kon men in 2011 via een absorptielijn van ijzer in het spectrum van dit systeem zien dat de wind die van het zwarte gat afblaast de fenomenale snelheid van 30 miljoen km per uur had, tien keer zo snel als men eerder had gezien bij een stellair zwart gat. De winden worden niet continue waargenomen, dus kennelijk is er een mechanisme gaande dat uit en aan kan gaan. Men denkt dat magnetische velden vlakbij het zwarte gat verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van zowel deze winden als van een ander fenomeen dat wordt waargenomen, namelijk de straalstromen, die naar twee kanten vanaf de rotatiepolen van het zwarte gat de ruimte in schieten. Meer info over de reusachtige winden rondom IGR J17091 vind je in dit wetenschappelijke artikel, van de hand van een groep sterrenkundigen onder leiding van Ashley King. Bron: NASA.

Share

Speak Your Mind

*