28 maart 2024

Zwaartekrachtslens gezien bij onwaarschijnlijk zwaar en ver verwijderd cluster van sterrenstelsels

De Cluster van sterrenstelsels IDCS J1426.5 +3508 plus zwaartekrachtslens. Credit: NASA, ESA, and A. Gonzalez (University of Florida, Gainesville), A. Stanford (University of California, Davis and Lawrence Livermore National Laboratory), and M. Brodwin (University of Missouri-Kansas City and Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics)

Zwaartekrachts- of gravitatielenzen zijn al sinds 1979 een bekend fenomeen, toen sterrenkundigen ontdekten dat de ’tweeling’ quasar Q0957+651 eigenlijk één quasar was, wiens licht door een tussenliggende cluster van sterrenstelsels werd afgebogen tot twee afzonderlijke beelden. Sindsdien heeft men tientallen zwaartekrachtslenzen ontdekt, soms zelfs complete ringen, de zogenaamde Einstein Ringen, genoemd naar degene die de lenzen in het begin van de twintigste eeuw bedacht. Maar de cluster genaamd IDCS J1426.5+3508 plus de daarbij behorende zwaartekrachtslens in het sterrenbeeld Boötes mogen we echt heel bijzonder noemen. Niet alleen omdat die cluster een gigantische massa heeft – pakweg 500 biljoen zonmassa’s bij elkaar, 500.000.000.000.000 keer de zon – maar ook omdat de cluster erg ver weg ligt, ongeveer tien miljard lichtjaar, hetgeen betekent dat de cluster er was toen het heelal nog maar een kwart van z’n huidige leeftijd van 13,7 miljard jaar, had bereikt. Clusters die zo ver weg staan zijn nooit zo zwaar, IDCS J1426.5+3508 is 5 tot 10 keer zwaarder. Helemaal verrassend was het toen men bij deze cluster een zwaartekrachtslens ontdekte, de vage, groene boog op de foto. De cluster is al ver weg, maar het sterrenstelsels waarvan het licht tot ons komt via die lens ligt áchter IDCS J1426.5+3508 en ligt daarmee nog verder weg, ergens tussen tien en dertien miljard lichtjaar. De afstand en massa van de cluster en de zwaartekrachtslens werden ontdekt door een batterij aan grote instrumenten, zoals de Hubble ruimtetelescoop, die de boog in optisch licht zag, de Spitzer infraroodsatelliet die de cluster ontdekte en de Combined Array for Research in Millimeter-wave Astronomy (CARMA) radiotelescoop en de Chandra röntgen-ruimtetelescoop, waarmee onafhankelijk de massa van de cluster kon worden bepaald. Een prachtige wetenschappelijke samenwerking van diverse teams, dat resulteerde in een onwaarschijnlijk vreemde zwaartekrachtslens. Meer info vind je in dit drietal wetenschappelijke artikelen over IDCS J1426.5+3508 en de daarbij behorende lens, 10 juli op papier verschijnend in het vakblad The Astrophysical Journal:

Share

Speak Your Mind

*