28 maart 2024

PTF 11kx: de allereerste type Ia supernova, wiens voorloper is geïdentificeerd

Dat blauwe stipje in het centrale sterrenstelsel is PTF 11kx. Credit: BJ Fulton, Las Cumbres Observatory Global Telescope Network

De sterrenkundigen hebben er heel lang op moeten wachten, maar het lijkt er op dat ze er nu eindelijk in geslaagd zijn: om het sterysteem te identificeren, dat verantwoordelijk is voor een type Ia supernova. Het gaat om de supernova die op 16 januari 2011 ontdekt werd met de Palomar Transient Factory (PTF) – een internationale samenwerking die gericht is op de ontdekking en bestudering van supernovae – en die plaatsvond in een sterrenstelsel 600 miljoen lichtjaar verderop in het sterrenbeeld Lynx: PTF 11kx. Van alle type Ia supernovae weet men dat ze ontstaan als een witte dwergster massa aangeleverd krijgt van een nabije ster en dat de massa van de dwergster op een gegeven moment een kritische grens overschrijdt – de beroemde limiet van Chandrasekhar, pakweg 1,44 keer de massa van de zon – en dan compleet uit elkaar knalt. Grote vraag die de sterrenkundigen zich al decennia lang stellen: wat is het karakter van die andere ster? Is dat een superreus, een reus, een zonachtige ster, een andere dwerg? Voor het geval van PTF 11kx is het antwoord nu gegeven: het moet om een rode reus gaan, die via massa-overdracht de compacte dwergster te zwaar liet worden. Dat is het resultaat van spectroscopisch onderzoek dat men na de ontdekking  van PFT 11kx heeft gedaan en dat liet zien dat er een absurde hoeveelheid calcium in het hete, uitdijende gas van de supernova zat. Dat calcium nam langzaam in hoeveelheid af, maar 58 dagen na de ontdekking vond een opleving plaats. Reconstructie van alle gegevens maakte Peter Nugent (Lawrence Berkeley National Laboratory) en z’n collegae duidelijk dat er sprake moest zijn van een rode reusster. Eerder onderzoek aan andere type Ia supernovae had laten zien dat er in die gevallen géén sprake was van de aanwezigheid van (super-)reuzen, maar van andere dwergsterren. En nu dus een exemplaar waarin dat wél het geval is, mmmmmm…. dat lijkt nogal tegenstrijdig. Maar de oplossing is simpel: beiden kunnen, zowel de reuzen als dwergen. Hieronder is een video over supernova PTF 11kx.

Die opleving van supernova PTF 11kx na 58 dagen voedt overigens de speculatie dat er een verband zou bestaan tussen dit type supernovae en nova. In ons eigen Melkwegstelsel bevindt zich een zogenaamde recurrente nova, RS Ophiuchi geheten. Het is een witte dwerg die af en toe een uitbarsting heeft, de laatste keer in 2006. Tussen deze nova en PTF 11kx zijn diverse gelijkenissen, die een verband doen vermoeden. Meer info over deze vondst vind je in dit wetenschappelijke artikel. Bron: LBL.

Share

Speak Your Mind

*