29 maart 2024

Zenit komt met themanummer over exoplaneten

Credit: St. de Koepel

Zenit, het populair-wetenschappelijk maandblad over sterrenkunde, weerkunde, ruimteonderzoek en aanverwante wetenschappen, komt met een speciaal themanummer over exoplaneten. Het september-nummer lag gisteren bij mij in de bus, dus ik neem aan dat ‘ie nou ook in de tijdschriftenwinkel voor slechts € 5,65 te koop ligt. Hier de inhoud van deze Zenit:

Zenit september 2012: Exoplaneten

De Zenit van deze maand staat geheel in het teken van exoplaneten, planeten buiten het zonnestelsel. Het zoeken naar exoplaneten is een nog jonge tak van de astronomie. De eerste exoplaneet werd ontdekt in 1995 en momenteel staan zo’n 850 van deze planeten geregistreerd. Een echte tweelingbroer van de aarde is nog niet gevonden, maar dat is volgens astronomen slechts een kwestie van tijd. De ontdekking van een ’tweede aarde’ zal vooral te danken zijn aan hoogstaande technologie; tal van nieuwe telescopen en in- strumenten worden straks ingezet of zijn al bezig met deze zoektocht. Deze wetenschap prikkelt ook de fantasie: het is toch bijna ondenkbaar dat wij de enige wezens in het heelal zijn? Dit themanummer is tot stand gekomen dankzij de inspanningen van gastredacteuren Niek de Kort en Gerard Cornet en alle auteurs die op hun verzoek een bijdrage hebben geleverd. (Illustratie: NASA)

4    Exoplaneten — een nieuwe tak van de sterrenkunde Wilfried Boland Hoe worden sterren en planeten gevormd? Hoe denkt een astronoom over de oorsprong en evolutie van leven? Is intelligent leven, zoals de mens, uniek of komen er elders in de kosmos ook intelligente wezens voor? Hoe groot is de kans dat wij in contact komen met deze wezens? Dit themanummer van Zenit is gewijd aan deze onderwerpen. Tijdens het lezen van de verschillende artikelen zult u versteld staan van de snelle ontwikkelingen op het specialistische gebied van exoplaneten.

5    Gewoon (on)gewoon? Het zonnestelsel in perspectief Niek de Kort Het is nog zo kort geleden. Amper twintig jaar geleden kenden we met zekerheid het bestaan van één planetenstelsel. Vandaag de dag weten we van het bestaan van bijna 1000 planeten buiten ons eigen zonnestelsel. Ze maken deel uit van honderden verschillende planetenstelsels. En het aantal neemt steeds sneller toe. Zo ontstaat een nieuw vakgebied in de sterrenkunde: ‘vergelijkende planetologie’. Eén van de drijfveren achter dit vak is het krijgen van een antwoord op een dieperliggende vraag: hoe gewoon of ongewoon is het planetenstelsel waarin we zelf wonen? En nog fascinerender is de vraag of het ontstaan van leven op (minstens) één van de planeten in die andere stelsels eerder regel is dan uitzondering. Of niet.

12    Exoplaneten en de zoektocht naar buitenaardse intelligentie Seth Shostak Als het waar is dat om bijna elke ster planeten cirkelen, dan zijn er ruwweg een biljoen planeten in ons sterrenstelsel. We weten nog niet hoeveel van deze planeten oceanen van vloeibaar water hebben en in een dichte atmosfeer zijn gehuld, dat zal NASA’s Keplersatelliet binnenkort gaan onderzoeken. Maar als slechts een kleine fractie ervan ‘dubbelgangers’ van onze eigen wereld zijn, telt ons stelsel miljoenen, zo niet miljarden plekken waar ET zich thuis zou voelen.

14    Exoplaneten: Zoeken en vinden Ignas Snellen Exoplaneten onderzoeken is heel moeilijk. Niet alleen omdat sterren zo ontzettend ver weg staan — de sterren zelf kunnen we gemakkelijk zien — maar de planeten die er omheen draaien zijn donker en stralen zelf geen licht uit. Ze weerkaatsen alleen maar een klein beetje sterlicht. Dit maakt planeten miljoenen tot miljarden keren zwakker dan de sterren waar ze omheen draaien. Sinds het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw lukt het sterrenkundigen op ingenieuze wijze om toch veel over exoplaneten te weten te komen. De belangrijkste methoden komen hier aan bod.

22    Een fascinerende revolutie Govert Schilling Een reuzenplaneet in een baan rond een rode dwerg, een dubbelster waar drie planeten omheen cirkelen, exoplaneten die door zwaartekrachtsstoringen de interstellaire ruimte in geslingerd worden — we kijken er al bijna niet meer van op. Een volgende doorbraak haalt de nieuwspagina’s van de krant al niet eens meer, en tegen de tijd dat er een tweelingzusje van de aarde wordt ontdekt, kan haast niemand zich meer herinneren dat dat ooit als de Heilige Graal van de astronomie werd beschouwd. Wat jammer eigenlijk dat alles zo snel went.

24    Levenskansen in het zonnestelsel Michel Min In de zoektocht naar leven buiten de aarde is de eerste en meest voor de hand liggende plaats ons zonnestelsel. Zoeken naar leven in ons zonnestelsel heeft voor- en nadelen. Het grote voordeel is dat het redelijk bereikbaar is. We kunnen sondes sturen naar naburige planeten of manen en we kunnen met telescopen gedetailleerd onderzoek doen naar geologische structuren. Het grote nadeel is, dat we weten dat er zich in ons zonnestelsel maar één planeet in die smalle zone bevindt die precies de juiste stabiele omstandigheden heeft om voor lange tijd vloeibaar water te herbergen: de aarde.

29    Kosmic relief

30    Zaden uit de ruimte Pascale Ehrenfreund Tijdens de vorming en evolutie van ons zonnestelsel hebben zich processen afgespeeld die ongeveer 3,5 miljard jaar geleden resulteerden in het ontstaan van het leven op aarde. De huidige aarde is een ideale leefomgeving, maar dat was vroeger wel anders: de eerste cellen en primitieve micro-organismen kwamen tot ontwikkeling in een vijandige omgeving van actief vulkanisme, talrijke inslagen van ruimte- puin en intense kosmische straling.

32    De Terugblik: Twintig procent belg

33    Het ware gezicht van exoplaneten Christoph Keller en Frans Snik Een op de vier sterren heeft waarschijnlijk een op de aarde lijkende planeet waarop water zou kunnen voorkomen. In de komende decennia zullen we deze exoplaneten kunnen fotograferen en kijken of ze tekenen van leven vertonen. Hoewel we van een aantal exoplaneten de kenmerkend van hun atmosfeer kennen, is hun oppervlak nog onbekend. Omdat de straling van exoplaneten heel gemakkelijk verdwijnt in de gloed van hun ster, worden nu nieuwe technieken en instrumenten ontwikkeld om deze planeten beter te kunnen bestuderen. In combinatie met toekomstige, heel grote telescopen zullen deze ontwikke- lingen het mogelijk maken om exoplaneten te gaan vergelijken met de planeten in ons zonnestelsel. De start van de vergelijkende planetologie.

40    Exoplaneten waarnemen vanuit de ruimte Malcolm Fridlund De aarde is een stabiel en toegankelijk observatieplatform. Maar ze draait wel en is bovendien gehuld in een mantel van gassen die het licht van hemelobjecten absorberen, breken en afbuigen. Bij de zoektocht naar exoplaneten biedt de ruimte wat dat betreft aanzienlijke voordelen.

47    EXPO onthult de naaste omgeving van sterren Michiel Rodenhuis Vele eeuwen sterrenkunde hebben ons veel geleerd over de rijke schakering van sterren, hun bouw en evolutie. Van onze eigen ster, de zon, weten we echter dat deze wordt omringd door planeten en, op grotere afstand, een schijf van puin: de Kuipergordel. Lang was onbekend of dit uniek was voor ons zonnestelsel. Immers, van andere sterren verdrinkt de naaste omgeving in het felle licht van de ster zelf. Pas de laatste decennia kunnen sterrenkundigen de directe omgeving van sterren tóch beter bestuderen. In dit artikel kijken we naar een nieuw Nederlands instrument voor dit type onderzoek en de eerste resultaten die hiermee zijn behaald.

53    Amateurs Actief: De laatste Venusovergang van deze eeuw

60    Deepsky: NGC 7331, spiraalstelsel in Pegasus

65    Verschenen

66    Agenda

Bron: Zenit.

Share

Comments

  1. Edwin Mathlener zegt

    Distributeur Betapress houdt ook vakantie en er valt een ronde uit, maar begin september moet hij in de schappen liggen. Direct bestellen in de webwinkel van De Koepel kan natuurlijk ook. Is net zo duur.

  2. OK, bedankt voor de melding. En wie niet kan wachten moet maar even bij mij een bakkie koffie komen drinken, mag je ‘m hier komen lezen. 🙂

  3. Olaf van Kooten zegt

    Nou ik heb ‘m besteld hoor!

  4. Jan Brandt zegt

    Hmmm, wel leuk om een oude “blast from the Havelte-1980-past” in de persoon van Wilfried Boland in ZENIT tegen het vege lijf te lopen!! Oh….enne…..mijn waarde Edwin, je hebt wederom bewezen dat ZENIT bij jou in hele goede handen is……….het zal wel iets te maken hebben met de astronomisch zeer vruchtbare Dordtse grond waarin je bent opgegroeid, denk je ook niet….ha…ha…!?!

  5. Ja, ik zag het ook. Wilfried als directeur van NOVA. En een goed themanummer van Zenit. Petje af hoor Edwin. Wanneer wordt Astroblogging het thema? 😉

Speak Your Mind

*