28 maart 2024

Stephan’s quintet, een ternauwernood geslaagde “blind date”….

Stephan’s Quintet plus NGC 7331 in Pegasus

Tja…..wellicht een titel die toch om enige uitleg vraagt. Het is dus het  afgelopen weekend behoorlijk (understatement of the year, baby…!!!)….eh… mooi weer geweest en dat betekent natuurlijk  “dat de sterren onweerstaan aan het firmament naar uw nedrig astro-correspondent hebben staan lonken”…….Maar ja….Aardse beslommeringen wisten telkenmale een evenutele trip Biesboswaarts meedogenloos gelijk een supernova naar “de andere wereld te helpen”.Vrijdagavond, nota bene helderste van de afgelopen drie nachten, lag ik om negen uur bijkans levensloos uitgevloerd op de bank na een dagje heftig “coma-sleutelen” (uitgebreide voorrem-revisie) aan het heilige Grijze (1969) 18 pk 2CV’tje, zaterdag heb ik een hele middag in de brandende zon bij onze oude volkstuinclub (mijn wederhelft had daar een tijdje geleden een..eh..volkstuin uiteraard en ik een sterrenwachtje) de open dag opgeluisterd door, gewapend met 11 cm newton in “sun-mode”, uitnemend genoegelijk tekst en uitleg te geven over de zon, haar fraaien vlekken en de  vele geneugten van mijn nachtelijke avonturen in het land der sterren, maar ja…..aangezien ik ooit met knalrood haar op deze fraaien Aardkloot ben gedropt is mijn “zon-bestendigheid” nou niet echt geweldig te noemen en dus ben ik ook deze avond versleten en  ganz “sterrenlust-loos” weer op de bank ge-eindigd. Dan moest het zondagavond maar gebeuren…enne….heel de dag braaf koest gehouden, astrospullen alvast in de auto gepropt, helemaal vol energie klaar voor “the big push”…..ofwel geen vuiltje aan de lucht…nou ja, behalve dan een des avonds “out of the blue” opzettende wolkenband..aarrrgghhhhhh. Hoewel ik voor de vorm toch nog even een zogenaamd “zullen we wel of zullen we niet-babbeltje” met astro-collega Wim heb gehad stond het voor mij eigenlijk al helemaal vast…..deze avond moest en zou ik, kosten wat het kost, dat ranzig leuke Stephan’s quintet uit de lucht plukken. Enne…omdat er dus…eh…laten we het maar omschrijven met de kreet….”enige meteoroligische druk” op de ketel stond ben ik dus vervolgens om 21.30  uur als een (heel voorzichtige) dolle de Biesbos ingesjeesd, heb in no time mijn hele astrofotografische circus opgebouwd en ben vervolgens meer op goed geluk, deze keer dus ZONDER  mijn gebruikelijke uitgebreide checks ende controles, meteen aan het fotograferen geslagen……..die dreigende wolkenband lag tenslotte al astronomisch zeer angstaanjagend aan de westelijke hemel op uw nedrig astro-scribent te loeren. Op zo’n moment loont het dus om dit soort expeditie’s altijd consequent volgens een strak gediciplineerd vast draaiboek uit te voeren enne kon ik na dertig minuten (10 x 3 m) tot mijn grote vreugde constateren dat het Stephan’s quintet er redelijkerwijze netjes genoeg op stond…EN…als een aangename toevallig extra’tje was ook nog NGC 7331 zichtbaar, zij het dan op het randje, maar toch……minder dan vijf minten na m’n laatste opnametje was het sterrenbeeld Pegasus verdwenen achter die bewuste vermaledijde wolkenband..poeh, missie geslaagd…OK, op het nippertje, maar de valiumpot tegen de geestelijke zeer jeukende aandoening “AMC”….astronomisch meteorologisch chagrijn…kon dichtblijven!!! Na het nemen van de benodigde darkframes kon er met een tevreden gevoel weer worden afgebroken en naar huis gereden worden. Het Stephan’s quintet is het allereerst ondekte voorbeeld van zogenaamde “botsende C.Q. interacterende melkwegstelsels”. De ontdekker ene Edward Stephan kwam dit groepje van vijf melkwegstelsels in 1877  toevallig tegen tijdens een waarneemsessie op de sterrenwacht van Marseilles.  Als je zou inzoomen op het stephan’s quintet, wat ik deze keer om estetische redenen (wil graag het totaalplaatje met NGC 7331 behouden) niet gedaan heb, dan zie je dat van de vijf dicht bij elkaar staande melkwegstelsels…..de helderste, NGC 7320, is een voorgrondstelsel op 49 miljoen lichtjaar afstand…..er vier, oorspronkelijk fraaie weelderige spiraalstelsels, met elkaar in een “dodelijke kosmische dans compleet met uit elkaar gereten spiraalarmen” zijn verwikkeld om uiteindelijk samen te smelten tot één groot (saai??) elliptisch stelsel gelegen op een gemiddelde afstand van zo’n dikke 280 miljoen lichtjaar. Wat hier met deze “Hickson compact group 92”  nu al aan de gang is zal over zo’n 2 tot 3 miljard jaar ook gebeuren met “ons” melkwegstelsel en de Andromedanevel (M31). Afijn…..mijn “blind speed date” met Stephan’s quintet is in elk geval niet uitgedraaid op een typisch gevalletje van “een kosmisch blauwtje lopen” en bij het aanschouwen van het uiteindelijke fotografische resultaat krijg ik best wel een beetje “een roze wolk-gevoel”..enne da’s nou net de enige wolkensoort die ik astronomisch bezien wel kan “hoegen”!!!

Share
Over Jan Brandt

Comments

  1. Jan Brandt zegt

    Hoera…het werkt weer….maarre…. voor hoelang???

  2. Jan, mooie plaat van het kwintet én NGC 7331. Volgens mij heb ik het wel eens vaker aan je gevraagd: is dit nou in kleur of niet? Het lijkt allemaal zwart-wit, maar bij dat grote stelsel NGC 7331 zie ik toch iets geligs. En dan Astroblogs, hoe lang dat allemaal werkt. Zucht… diepe zucht. Ik heb geen idee wat telkens die storingen veroorzaakt. Soms is de site onbereikbaar en dan doe ik helemaal niets en is ‘ie plots weer terug. Is het de provider? Een hacker? Een deeltje kosmische straling dat in de server in slaat? Een Higgs boson dat massa geeft aan een blog? Wie het weet mag het zeggen.

  3. Jurgen Kobierczynski zegt

    Deze nacht was ik nog bezig geweest met NGC 7331.

    Ik ben tussen de 2 foto’s van een HEQ5 naar een NEQ6 mount overgestapt, en in mijn foto van deze nacht heb ik uitsluitend korte opnames gebruikt. Mijn Synguider bleek bij metingen nergens op te deugen :-/, gelukkig dat die ccd opnames veel sneller kunnen worden verwerkt 🙂

    http://www.flickr.com/photos/jurgenk2/7974517989/in/photostream
    http://www.flickr.com/photos/jurgenk2/7806477996/in/photostream

  4. Ook jij hebt mooie foto’s van NGC 7331 en van Stephan’s Quintet geschoten. Favoriete objecten kennelijk.

  5. Ha die Arie,

    JA…..natuurlijk zijn al mijn opnames in kleur…alleen het grote “gezeur met kleur” is dat de beeldbewerker het zelf helemaal naar eigen smaak kan regelen….enne….ik ben geneigd wat aan de terughoudende kant te zijn als het gaat om kleur……..ofwel bij mij gaat het digitale schuifje van “kleurverzadiging” zeker niet naar “10”….kwestie van smaak! Voor mij mag een opname namelijk er best wel een beetje uitzien als de oude vertrouwde visuele perceptie……ja, ik weet dat ik voor sommige collega astro-knakkers in o.a.de Hoeksewaard en omgeving een beetje een valse overloper ben (van hardcore visuleel deep sky waarnemen in Dobson-mode naar softy EQ6 gedreven GoTo fotonen vangen op chippie!) maar diep in mij schuilt nog steeds een “visueel hart”! Ik heb ooit weleens eenzelfde discussie gehad over hoe rood de planeet Mars, de rode planeet, eigenlijk afgebeeld zou moeten worden. Ik zie ze soms echt knal-fel-tomaten-rode planeetjes mars voorbij schuiven en nu vind ik dat persoonlijk politiek gezien beslist geen onaardig kleurtje (gaat allen stemmen vandaag!!!) maarre…”mijn” Mars heb ik toch liever wat teruggehouden visueel zacht geel-oranje-achtig!!!

  6. p.s. Hoi Jurgen……..vertel eens wat meer over jouw (goede- nare??) ervaringen met die synguider. Ik volg namelijk nog steeds gewoon en de hand…….Ster met het oog door een kleine volgkijker op het kruisdraad proberen te houden…..en dat is, afgezien van zo nu en dan een slapend been en een dozijn muggenbulten…..nog steeds redelijk goed te doen….maar voor bepaalde objecten (zwakke emissie-nevels) zijn langere belichtingstijden nodig dan een half uurtje…en dat zie ik “met de hand” gewoonweg niet zitten. en dus toch wellicht zo’n Synguider aangeschaft?? Ik heb er zelfs een tijdje geleden mee in de hand gestaan en het toch niet gedaan vooral vanwege die eventuele teleurstellende digitale ergernis factor. Ik zie soms weleens “astrofotografische opstellingen” die rechtstreeks uit een Startrek-aflevering met de gevreesde BORG lijken te komen…met al die hopeloze wirwar van draadjes en digitale gadgets………ik ben een (door onterechte???) vooroordelen gedreven voortstander van “keep it simple, stupid”…en als ik dan jouw opmerking over jouw nieuwverworven Synguider lees word ik daar wel weer (onterecht??) in gesterkt….

  7. Hallo Jan,

    Die synguider heb ik al 2 jaar en tot nu toe is mij goed meegevallen. de setup is vrij eenvoudig, gidsster zoeken, in het midden zetten, oculair met parfocal ring eruit halen, synguider erin, ster in het midden regelen, belichtingstijd kiezen, manueel locken, guiding kiezen, autocalibratie en enkele minuten later ben je aan het guiden. Het enige lastige is dat je in het begin de parfocal ring nog eerst moest instellen op uw oculair en hiervoor eerst uw eerste ster nog scherp moet stellen op de synguider en dat je eerst de ruis niveau voldoende laag moet kiezen om de ster zichtbaar te maken, en zolang je dit laatste niet gedaan hebt het wel een hele poos kan duren voordat je je eerste ster hebt. Voor een modale setup is deze synguider voldoende, maar omdat ik sinds kort met een Atik 314L+ camera werk heb ik strenge eisen aan de guiding en heb ik dit weekend de nauwkeurigheid van de guiding van mijn mount opgemeten en daarbij ook de synguider op de pijnbank gelegd, want het moet gezegd worden, overal waar er recenties over de synguider verschenen werd vooral gehamerd op de autonomie en de prijs maar nergens heb ik een benchmark gevonden van hoe goed dat hij gidst. Omdat ik met de NEQ6 tot onder de arcsec nauwkeurig kan gidsen en de pixels van de Atik 314L+ ongeveer 1,5 arcsec overspannen, wilde ik eens weten hoe de Synguider het ervan afbracht: ik volgde met de Atik 314L+ een gidsster op de hoofdtelescoop, terwijl ik met de Synguider op de volgkijker de mount aanstuurde en ik heb hiervan grafieken:

    http://www.flickr.com/photos/jurgenk2/7966171380/in/photostream

    De onderste grafiek geeft de periodieke fout van de NEQ6 aan (tesamen met drift), de grafiek bovenlinks geeft aan dat de NEQ6 op een boogseconde kan worden gecorrigeerd, en de grafiek rechtsboven geeft de postguiding fout aan (inclusief flex op de RA) voor de synguider die op een volgtelescoop van 400mm en barlow hangt. De tijd van elke grafiek is +- 10 minuten. Ik kan de afwijking op ongeveer 5 arcsec houden als ik 2 minuten belicht.

    Het probleem met de Synguider blijkbaar is dat de camera geen subpixel guiding algorithme benut: dit is een schatting van de positie van de ster aan de hand van de helderheidsniveaus over verschillende pixels van de plaats van een ster binnen in een pixel. De grootte van de pixel ten opzichte van de brandpuntsafstand van de volgkijker bepaalt dus de nauwkeurigheid van de guiding. Bij de synguider zijn de pixels 9,6 x 7,5 microns, en met een volgkijker geeft dit 0,0096/400=0,000024 rad of 5 arcsec, om dit te reduceren tot 2,5 arcsec bracht ik nog een barlow aan tussen de synguider en de volgkijkerkijker. Dit blijkt echter bij de guiding setup de nauwkeurigheid tot op 2,5 arcsec. Het vreemde wat ik zag was dat de drift in declinatie een zaagtand van 5 arcsec, blijkbaar merkt de synguider geen subpixel afwijkingen op en is er ook een oversturing bij het corrigeren. Om de testen of het een subpixel probleem was, heb ik nog een 2de barlow toegevoegd om de totale brandpuntsafstand van de volgkijker op 1600mm te brengen en inderdaad de zaagtand verkleint tot 2,5 arcsec.

    Dit zijn allemaal nog voorbarige conclusies… voordat ik nog geld in een nieuwe guider steek, wil ik eerst nog het onderste uit de kan halen uit mijn Synguider: het is zo dat een gidsster het beste een beetje onscherp op de guidingcamera kan worden geprojecteerd, verder kan ik nog met de guiding parameters op de mount en de synguider spelen, misschien zijn de parameters die de autocalibratie instelt gewoon slecht en kan ik deze zelf beter instellen. To be continued…

    Intussen kan ik wel zeggen dat de camera prima werkt voor een beginner die met een DSLR wilt fotograferen. Deze beschrijving hierboven gaat op voor iemand die op 1 arcsec nauwkeurig wil gidsen, niet voor een beginner. Om een idee te geven wat er mogelijk is met een NEQ6 mount, deze foto van M27 heb ik een paar dagen geleden nog gemaakt: http://www.flickr.com/photos/jurgenk2/7974841357/in/photostream/

    Weet er iemand of een Orion autoguider of Lodestar autonoom kan blijven doorwerken als de guiding is ingesteld?

  8. Hoi Jurgen, bedankt van je heerlijk uitgebreide en smakelijk technische verhaal……..hoewel ik jouw verhaal zeker nog wel een paar keer extra ga doorlezen is de strekking is mij geheel duidelijk…..in principe niets mis met zo’n synguider voor het soort astrofotografisch werk (DSLR) waar ik mij (op dit moment) mee bezig hou!?

  9. Ja, zeker als je met een guidescope werkt, met een oag zou ik een gevoeligere camera kiezen Ik heb de synguider met een oag getest, maar dat is echte ellenda: het scherm is enkel contrast zonder grijswaarden, en dan een ster focussen op uw synguider daar ben je veel te lang mee bezig. Het kan wel, maar het is zeker niet gemakkelijk om een ster te vinden. Maar met een guidescoop duurt de setup, locken en opstart van de guiding 5 minuten.

  10. Ik heb deze nacht nog wat geëxperimenteerd met de synguider en deze keer op een heldere ster Deneb gegidst.
    Hierbij heb ik opgemerkt dat de guiding zowel bij de Atik314L+ tot op een 1/2 arcsec verloopt en bij de Synguider op +- 2,5 arcsec, de te verwachten nauwkeurigheid qua pixelgrootte en beter dan laatste weekend. Dan heb ik met de synguider vanalles geprobeerd: defocussen van de ster, 90 draaien, autoguiding snelheid op de eq6 mount op 0,25x-0,5x,1x instellen, belichtingstijd synguider veranderen: niets hielp! Ik heb ook gezien dat er eigenlijk niets ingesteld kan worden op de Synguider buiten het ruisniveau en de belichtingtijd, verder is alles autocalibratie. Dit laat me erg weinig ruimte over om de guiding nog beter in te stellen.

  11. Hmmm, ik vraag me eigenlijk af hoe nauwkeurig ik “met de hand” kan volgen t.o.v. zo’n stand alone guider (zoals dus b.v. de synguider). Mijn volgkijker is een 70 mm refractor (ondergeschikte astrowerkjes ten dienste van een Newtontelescoop is trouwens het enige waar een lenzenkijker, naar mijn onbescheiden bevooroordeelde mening goed voor is…ben alvast aan het opfokken voor vanavond..ha..ha..!!) met een brandpuntsafstand van 700 mm. Samen met een 2x barlowlens kom ik dan op 1.40 meter. Ik gebruik een kruisdraadoculair met zo’n “vierkantje” *(dubbele kruisdraden) in het midden. Wat ik er vroeger over gelezen heb is het met dit oculair de bedoeling dat je de volgster onscherp stelt en dan vervolgens in het vierkantje probeert te houden………maarre…..dat vond ik in de praktijk toch niet zo’n erg nauwkeurige methode. Wat wel goed bleek te werken is…. proberen…. een scherpgestelde ster precies achter zo’n (kruis)draadje verborgen zien te houden….en dan hangt de volgnauwkerigheid af van het snel genoeg in de gaten hebben wanneer het volgsterretje te voorschijn piept…Hoe meet je zoiets eigenlijk………hoe zou zich dat verhouden tot de volgnauwkeurigheid van zo’n stand alone guider?? OK, wat uithoudingsvermogen zal “zo’n kreng” het bij lange belichtingstijden wel van me winnen, maar toch….
    Nou ja….stof tot nadenken……….M(J)an versus machine!!

Laat een antwoord achter aan Jurgen Kobierczynski Reactie annuleren

*