28 maart 2024

Boekbespreking: Het Experimentator-Effect van H.P.Vrijdag


Een poosje terug verscheen bij uitgeverij Agnost het door H.P. Vrijdag geschreven boek ‘Het Experimentator-Effect’, dat als ondertitel ‘op zoek naar scheurtjes in de werkelijkheid’ heeft. De uit Eindhoven afkomstige auteur stuurde mij ook een exemplaar om het te lezen en beoordelen, iets wat ik eigenlijk nooit doe voor de Astroblogs – boeken recenseren dus. Maar ach, eens moet de eerste keer zijn, dus toog ik aan de slag om het boek te lezen. OK, da’s voor mij al een hele opgave, want eerlijk gezegd is het lang geleden dat ik een boek helemaal uit las, behalve dan wat thrillers en Harry Potters op m’n E-reader.

Voorkant van Het Experimentator-Effect

Het kostte een poos, maar ik heb het boek helemaal uitgelezen en dat wil wat zeggen! En ja, laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen: het is een verdraaid interessant boek. OK, er staan wel wat typo’s in en af en toe onjuistheden [1]Zoals dat Albert Einstein een Oostenrijker van geboorte zou zijn – noppes het was een Duitser – en dat neutrino’s verschijningsvormen van quarks zouden zijn. Hoe Vrijdag dat laatste … Lees verder, maar die moet Vrijdag maar in een volgende druk rectificeren. Het boek is door talloze anderen al beoordeeld en die zijn er geloof ik net als ik best wel enthousiast over. Ik vind het lastig om de essentie van het boek weer te geven, maar ik geloof dat ik wel kan stellen dat Peter Vrijdag in het boek probeert om de wereld áchter de gewone wereld te ontdekken. En via allerlei ervaringen, waarnemingen en experimenten van hemzelf en van vele anderen komt hij tot de conclusie dat de wereld, die zogenaamd objectieve werkelijkheid om ons heen, slechts een illusie is, een door onszelf gecreëerde werkelijkheid.

De wereld als illusie

Al eeuwenlang proberen we de verborgen wereld te ontdekken. Credit: Flammarion

Een mix van natuurwetenschappelijke experimenten, zoals velen uitgevoerd hebben in het kader van de Quantum Mechanica (QM), en filosofische en religieuze gedachten, zoals geformuleerd door mensen als Jung en Boeddha, brengt Vrijdag tot de conclusie dat we leven in een wereld die we zelf middels onze gedachten hebben geschapen. “Voor iets geobserveerd kan worden moet het bestaan, maar om te bestaan moet het eerst geobserveerd worden“, schrijft hij ergens in z’n boek. Da’s ook meteen hetgeen ik uitdrukkelijk niet kan geloven, dat wij de werkelijkheid om ons heen creëren. Ik ben het wat dat betreft met de stelling eens, die de beroemde John Wheeler ooit naar voren bracht, namelijk dat we leven in een participatoir heelal, een heelal waarin we als het ware mee participeren. Door de QM zijn we al met de neus op de feiten gedrukt dat we met het waarnemen van de atomen invloed uitoefenen op diezelfde atomen en dat we dus nooit objectief kunnen vaststellen hoe die wereld er exact uitziet. Niet voor niets zit er een onzekerheid gebakken in de kosmos, zoals het Onzekerheidsprincipe van Werner Heisenberg laat zien. Maar verder dan die beïnvloeding van de ons omringende wereld wil ik niet gaan. Met de stelling dat de wereld een schepping van onze gedachten is stel je in feite de mens weer centraal, net zoals de kerk eeuwenlang de aarde in het middelpunt van de wereld plaatste. Mijn beeld blijft toch van de mens die pas op de laatste bladzijde van de encyclopedie genaamd ‘Heelal’ komt kijken, een dikke encyclopedie van ruim dertien delen, ieder deel duizend bladzijden lang en iedere bladzijde 1 miljoen jaar voorstellend. Op bladzijde 1 van deel 1 begint het heelal met de oerknal, op de laatste bladzijde van het laatste deel komen wij als mensen een keertje om de hoek kijken. Precies zoals Robbert Dijkgraaf het ons liet zien in z’n geweldige presentatie bij De Wereld Draait Door. Dat plukje leven op de planeet genaamd Aarde, rondraaiend bij één van de miljarden sterren in het Melkwegstelsel, dat zelf weer één van de vele miljarden sterrenstelsels in het heelal is, dat volkje van intelligente wezens dat in de laatste alinea van die dikke encyclopedie om de hoek komt kijken is deel van het lokale heelal, is actief participant van datzelfde stukje wereld, maar het is m.i. geen producent – géén geestelijk vader om het maar even in dit soort termen te zeggen – van het heelal.

Heelal en bewustzijn

Waarom heeft een Higgs deeltje een massa van 125,5 GeV? Credit: CERN

OK, Vrijdag zal wellicht betogen dat we met z’n allen denken dat de wereld 13,7 miljard jaar oud is, dat we met z’n allen denken dat er miljarden sterrenstelsels zijn en dat we met z’n allen denken dat er vier natuurkrachten zijn die de hele wereld letterlijk en figuurlijk draaiende houden. Maar ik kan dat moeilijk vatten. De triljarden botsingen van protonen in de Large Hadron Collider van CERN hebben ons op 4 juli j.l. laten zien dat het Higgs boson een massa moet hebben van 125,5 GeV. Ik kan mij niet voorstellen dat dá­e massa een product van onze ‘geestelijke inspanning’ is. Met Peter Vrijdag ga ik mee dat er meer achter de ‘schijnbare werkelijkheid’ zit, dan we zo op het eerste gezicht vermoeden. Ik heb daaraan in talloze blogs in het verleden al aandacht besteed. [2]Zoals in deze: Pim van Lommel’s boek over bijna-dood-ervaringen, waarin de verstrengeling wordt beschreven van bewustzijn en quantum-mechanica; Heeft de mens de levensloop van het heelal … Lees verder

Ik denk dus ook wel dat er meer achter die schijnbare werkelijkheid zit – noem het van mijn part meer tussen hemel en aarde. Door allerlei onderzoek krijgen we daar af en toe een glimp van te zien, maar de vraag is natuurlijk in hoeverre die andere wereld zich laat zien. Theorieën van supersymmetrie en snaren gaan uit van meer dimensies dan de bekende vier ruimtetijd-dimensies. De zwaartekracht zou in onze vierdimensionale wereld zo zwak zijn, omdat z’n kracht als het ware wegvloeit in die extra dimensies, die we niet opmerken omdat ze gecompactificeerd zijn. Wellicht zit daar in die extra dimensies ook wel een hele wereld verborgen, met nog veel meer zaken die zich daar afspelen. Afijn, zoals ik zei is het Experimentator-Effect van Peter Vrijdag een interessant en lezenswaardig boek, dat ik zeker aanraad een keertje te gaan lezen. Je kan het kopen via de boekhandel of via Bol.com, maar je kan het ook rechtstreeks bij de auteur bestellen. Het kost dan € 22,90, Belgische lezers moeten nog € 5,- bijbetalen voor verzendkosten. Meer info: Experimentator-Effect.

Voetnoten

Voetnoten
1 Zoals dat Albert Einstein een Oostenrijker van geboorte zou zijn – noppes het was een Duitser – en dat neutrino’s verschijningsvormen van quarks zouden zijn. Hoe Vrijdag dat laatste precies voorstelt weet ik niet, moet ‘

Hoe Vrijdag dat laatste precies voorstelt weet ik niet, moet ‘ ie maar een keertje komen uitleggen. Ook zou de LHC 23 km lang zijn, vier km korter dan ‘ie is.

2 Zoals in deze:

Share

Comments

  1. Hoi Arie, dank je voor het blog en de interesse in mijn boek! Wat een gruwelijk interessant blog vermeld je in je voetnoot: ‘http://www.astroblogs.nl/2007/11/23/heeft-de-mens-de-levensduur-van-het-heelal-beinvloed/’. Ik heb er in mijn boek niets mee gedaan, maar het fascineert mateloos. Voegt de mens puur door de waarneming informatie toe aan de werkelijkheid? Dat vroeg ik me wel steeds af. Wheeler sprak over een participatoir heelal omdat hij dacht dat de mens invloed op die materiële werkelijkheid uit kon oefenen.
    Wheeler vroeg zich af wat er zou gebeuren als je deeltjes/golf niet bekeek terwijl ze door de dubbele spleet gingen, maar pas later. Het idee erachter was: als je de meet-apparatuur achter de dubbele opening zet, dan weet de golf nog niet dat ze gemeten gaat worden. Ze zou daarom door beide spleten moeten gaan. En wat ook belangrijk was: door de meetapparatuur achter de dubbele spleet te zetten, kon de meting er onmogelijk de oorzaak van zijn dat de waarschijnlijkheidsgolf al bij de dubbele spleet instortte.
    In het jaar 2000 brachten een aantal wetenschappers het gedachte-experiment van Wheeler in een iets gewijzigde vorm in praktijk met een experiment genaamd ‘quantum eraser’. Ze legden de route die het foton nam wel vast, maar op zo’n manier dat die informatie daarna kon worden vernietigd. Het was geen directe meting, maar meer de mogelijkheid om achteraf te kunnen kijken welke route het foton had genomen.
    Het resultaat was bizar: als de informatie van het meetapparaat direct werd gewist, zonder dat iemand de informatie had gezien, kwam het interferentie-patroon terug. Dus: het foton veranderde door de informatie te vernietigen weer in een golf. Je kunt je het ook zo voorstellen: normaal gesproken ga je op vakantie naar Parijs en New York, maar omdat iemand je filmt besluit je alleen naar Parijs te gaan. Je hebt toch een heerlijke vakantie en je komt thuis met een mini-Eiffeltoren in je koffer. Het jaar erop wil je weer naar New York en Parijs gaan, maar omdat die vervelende vent met zijn camera er weer staat besluit je opnieuw alleen naar Parijs te gaan. Op de terugweg, net voordat je landt op Schiphol, hoor je dat de man zijn camera in het water heeft laten vallen en is verdronken toen hij deze op probeerde te duiken. Je weet niet of je blij of verdrietig moet zijn, maar als je op Schiphol landt beschik je niet alleen over herinneringen aan je reis naar Parijs, maar ook over die naar New York. En sterker nog: als de douane-ambtenaar je koffer doorzoekt, blijkt er zowel een mini-Eiffeltoren als een mini-Vrijheidsbeeld in te zitten!
    Een aantal onderzoekers gingen nóg een stapje verder met het ‘delayed choice quantum eraser’ experiment. Ze voerden een meting uit waardoor de golven in deeltjes veranderden, maar zorgden ervoor dat ze de informatie van de meting pas vernietigden nadat de deeltjes het projectiescherm zouden hebben moeten geraakt. Wat bleek: het projectiescherm – dat pas achteraf bekeken werd – had golven gedetecteerd. Het was net of de deeltjes nooit hadden bestaan. De conclusie van de verbaasde wetenschappers: door de kennis te vernietigen was een gebeurtenis – het inslaan van de deeltjes op het scherm – volledig ongedaan gemaakt
    Het vernietigen van of behouden van informatie van een meting bleek niet alleen invloed uit te oefenen op de werkelijkheid, maar zelfs op een werkelijkheid die zou hebben moeten bestaan.
    Zo zou de waarneming van de donkere energie (uit de blog in de voetnoot) invloed uitoefenen op de geschiedenis van het hele heelal.

  2. Graag gedaan hoor. 🙂 Ja, die blog over de invloed van de mens op het gehele heelal gaat wel over een heel bijzonder onderwerp. Niet voor niets dat de ontdekkers van die supernovae van type Ia, waarmee ze in 1998 ontdekten dat het heelal versneld uitdijt, vorig jaar de Nobelprijs voor de Natuurkunde ontvingen. En terecht!

Speak Your Mind

*