29 maart 2024

BOSS meet vertraging vóórdat donkere energie expansie heelal versnelde

Credit: Zosia Rostomian, LBNL; Nic Ross, BOSS Lyman-alpha team, LBNL

In 1998 ontdekten sterrenkundigen met behulp van type Ia supernovae dat het heelal versneld expandeert. De mysterieuze donkere energie zou er met z’n afstotende werking voor zorgen dat die expansie steeds sneller verloopt en dat zou al zo’n vijf miljard jaar aan de gang zijn. Vóór dat moment zou het omgekeerde het geval zijn: doordat toen de aantrekkingskracht van de donkere materie sterker was dan de afstotende werking van de donkere energie was er een vertraging in de expansie van het heelal, een expansie die was gestart met het ontstaan van het heelal, 13,7 miljard jaar geleden. Door waarnemingen aan ver verwijderde quasars heeft men middels de Baryon Oscillation Spectroscopic Survey (BOSS) – dat is één van de vier onderzoeken van de derde Sloan Digital Sky Survey (SDSS-III) – voor het eerst die vertraging in de expansie gemeten en wel op een tijdstip zo’n drie miljard jaar na de oerknal. Dat is in de afbeelding hierboven de rode stip, de zwarte stippen zijn metingen aan de versnelling van de expansie, de afgelopen vijf miljard jaar. De vertikale zijbalkjes zijn de foutmarges. Zoals je ziet ziet de expansie van het heelal er uit als een soort van kosmische rollercoaster: vanaf de oerknal eerste een daling in de expansie, daarna een stijging. Met BOSS keek men naar zo’n 50.000 quasars op ruim tien miljard lichtjaar afstand, wiens licht onderweg naar aarde allerlei waterstofwolken passeerde. In de voorstelling hieronder zijn die quasars de rode stippen, wiens licht – de blauwe banen – die wolken passeert.

Credit: Zosia Rostomian, LBNL; Nic Ross, BOSS Lyman-alpha team, LBNL; Springel et al, Virgo Consortium and the Max Planck Institute for Astrophysics

Een deel van het licht van die quasars wordt door die intergalactische wolken geabsorbeerd en dat levert zogenaamde ‘Lyman-Alpha bossen‘ op. En dat leverde voor het eerst de meting op van een vertraging in de expansie van het heelal, een meting die in dit wetenschappelijke artikel wordt omschreven. Bron: SDSS3.

Share

Speak Your Mind

*