28 maart 2024

“Brug” tussen clusters van sterrenstelsels ontdekt

De Herschel-Planck ruimtetelescoop bevindt zich op het Langrange-punt 2. Op deze plaats wordt de zwaartekracht van de aarde en die van de zon in balans gehouden. Op deze positie heeft de satelliet het minst last van de verstorende effecten van de aarde en de zon. Credit: ESA.

De Europese ruimtetelescoop Planck heeft voor het eerst een “brug” van gas gevonden, waardoor twee clusters van sterrenstelsels met elkaar verbonden worden. De primaire taak voor Planck is het opvangen van het oudste licht van het universum, de zogenaamde kosmische microgolf-achtergrond (CMB). Naarmate dit licht door het universum reist, komt het in aanraking met verschillende structuren, inclusief sterrenstelsels en clusters van sterrenstelsels. De CMB kan vervolgens in interactie komen met het hete gas in deze structuren, waardoor de energieverspreiding van de CMB op een karakteristieke manier wordt gewijzigd. Dit is een fenomeen dat het Sunyaev-Zel’dovich (SZ)-effect wordt genoemd.

Dit effect is al door Planck gebruikt om clusters van sterrenstelsels te ontdekken, maar kan ook gebruikt worden om de lichtzwakke gasslierten te detecteren die sommige clusters met elkaar verbinden. Deze slierten vormen een restant van de structuur van het jonge universum – materie was toen verdeeld in filamenten, die een soort kosmisch web vormden. Op de knooppunten van deze filamenten ontstonden toen de clusters van sterrenstelsels.

Astronomen vermoeden dat deze filamenten nog altijd intact zijn, maar veel van dit gas is nog niet gevonden. Dat komt doordat de filamenten normaal gesproken erg lichtzwak zijn. Als clusters van sterrenstelsels in interactie komen met elkaar, wordt dit gas verhit, waardoor het makkelijker waar te nemen is. Hierdoor is Planck in staat gesteld om zo’n filament of gasbrug voor het eerst te detecteren. De gassliert verbindt de clusters Abell 399 en Abell 401 met elkaar, en heeft een lengte van 10 miljoen lichtjaar en een temperatuur van ongeveer 80 miljoen graden. Na deze ontdekking hopen de astronomen deze slierten ook bij andere clusters te kunnen waarnemen.

Credit: Sunyaev–Zel’dovich effect: ESA Planck Collaboration; optical image: STScI Digitized Sky Survey

Bron: European Space Agency

Share

Comments

  1. Er was al eerder een brug ontdekt tussen twee clusters (Abell 222 en 223), alleen betreft dat een brug van donkere materie, gedetecteerd dankzij de indirecte effecten van zwaartekrachtslenzen. Kennelijk zijn die bruggen geen bijzonder verschijnsel. En daar waar gas is, zal ook wel donkere materie in de buurt zijn en andersom.

Speak Your Mind

*