29 maart 2024

Superzwaar zwart gat in quasar stoot recordhoeveelheid materie uit

Deze afbeelding geeft een impressie van de materie die door het gebied rond het superzware zwarte gat in de quasar SDSS J1106+1939 wordt uitgestoten. Credit:ESO/L. Calçada

Astronomen hebben met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) een quasar ontdekt die materie uitstoot met een kracht die zeker vijf keer groter is dan wat ooit is waargenomen. Quasars zijn de extreem heldere kernen van sterrenstelsels, die door superzware zwarte gaten worden aangedreven. Veel quasars stoten kolossale hoeveelheden materie uit, en deze uitstoot speelt een sleutelrol bij de evolutie van sterrenstelsels. Tot nu toe was echter bij geen enkele quasar een materiestroom waargenomen die zo sterk was als door theoretici was voorspeld. Quasars zijn de intens heldere kernen van verre sterrenstelsels, die door enorme zwarte gaten van energie worden voorzien. Bij dit nieuwe onderzoek is met het instrument X-shooter van de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili) heel gedetailleerd naar een van deze energierijke objecten gekeken: SDSS J1106+1939. Hoewel zwarte gaten vooral bekendstaan als materie-verslinders, blazen de meeste quasars een deel van de aangetrokken materie met hoge snelheid hun omgeving in. ‘We hebben de krachtigste quasar-materiestroom ontdekt die we kennen. Het tempo waarin energie wordt afgevoerd door de enorme materiestroom van SDSS J1106+1939 is minstens twee miljoen miljoen keer zo groot als de energieproductie van de zon. Oftewel ongeveer honderd keer de totale energieproductie van het Melkwegstelsel – echt een monsterachtige hoeveelheid,’ zegt onderzoeksleider Nahum Arav (Virginia Tech, VS). ‘Het is voor het eerst dat bij een quasar een materiestroom is waargenomen met een energie die aan de theoretische verwachtingen voldoet.’ Veel theoretische modellen wijzen erop dat de uitwerking van zo’n materiestroom op het omringende sterrenstelsel veel raadsels uit de moderne kosmologie kan helpen oplossen, zoals de vraag wat het verband is tussen de massa van een sterrenstelsel en de massa van zijn centrale zwarte gat, en de vraag waarom het heelal zo weinig grote sterrenstelsels telt. Maar of quasars in staat zijn om een materiestroom te produceren die deze verschijnselen kan veroorzaken was tot nu toe onduidelijk.

Fokke & Sukke hebben het zwarte gat ook gezien. Cartoon stond vandaag in de NRC (credit: Fokke & Sukke)

De nu ontdekte materiestroom bevindt zich op ongeveer duizend lichtjaar van het superzware zwarte gat in het hart van de quasar SDSS J1106+1939. De uitstoot van materie is minstens vijf keer zo krachtig als die van de vorige recordhouder. Het onderzoek laat zien dat er jaarlijks ongeveer vierhonderd zonsmassa’s aan materie van de quasar wegstroomt, met een snelheid van 8000 kilometer per seconde. ‘Zonder de hoogwaardige gegevens van de X-shooter-spectrograaf van de VLT was deze ontdekking niet mogelijk geweest,’ zegt Benoit Borguet (Virginia Tech, VS), hoofdauteur van het nieuwe onderzoeksartikel. ‘We konden nu voor het eerst de omgeving van de quasar gedetailleerd onderzoeken.’ Naast SDSS J1106+1939 hebben de astronomen nog een tweede quasar met een krachtige materiestroom waargenomen. Omdat het typische voorbeelden zijn van een veelvoorkomend, maar tot nu toe weinig onderzocht soort quasars, zouden deze resultaten van toepassing moeten zijn op heldere quasars overal in het heelal. Borguet en zijn collega’s doen momenteel onderzoek aan nog stuk of twaalf van zulke quasars, om te controleren of dat inderdaad zo is. ‘Ik was al tien jaar op zoek naar zoiets als dit,’ zegt Nahum Arav. ‘Het is dus heel spannend om eindelijk een materiestroom te ontdekken die zo monsterachtig is als voorspeld!’ Bron: ESO.

Share

Comments

  1. Interessant onderwerp! Indien iemand graag een geanimeerde quasar wil zien, raad ik deze persoon aan om een documentaire te kijken genaamd ‘The edge of the universe’

  2. Kevin, hebbie een link naar die documentaire?

Speak Your Mind

*