29 maart 2024

Witte dwergen kunnen soms sterk op een zwart gat lijken

Sirius

Sirius A en z’n begeleider Sirius B, welke een witte dwerg is. Credit: NASA, ESA, and G. Bacon (STScI)

Op 11 november 2011 werd door diverse instrumenten op aarde én in de ruimte een kortstondige röntgenuitbarsting waargenomen in de Kleine Magelhaense Wolk, een begeleidend dwergstelsel van onze Melkweg, zo’n 160.000 tot 200.000 lichtjaar van ons vandaan. Vanwege die datum kreeg het object de naam XRF111111, hoewel hij ook te boek staat als MAXI J0158-744. De hoeveelheid röntgenstraling was zo groot dat men gelijk dacht aan een uitbarsting van een zwart gat, wiens omringende accretieschijf af en toe van die opwellingen heeft. Maar vervolgonderzoek aan XRF111111 door een drietal sterrenkundigen van de Universiteit van Southampton, te weten Phil Charles, Malcolm Coe en Liz Bartlett, laat echter zien dat het niet om een zwart gat gaat, maar om een witte dwerg. Optische waarnemingen verricht in Zuid-Afrika en Chili laten zien dat die dwergster, die ongeveer de massa van de zon heeft en die feitelijk ook het voorland van onze eigen zon is, in de buurt staat van een hete ster van spectraalklasse B, die tien keer zo zwaar als de zon is. Beiden lijken wat dat betreft op het Sirius-systeem, dat uit een hete ster van spectraalklasse A bestaat – de helderste ster een de hemel – en z’n begeleider, Sirius B, die een witte dwerg is (zie afbeelding). Er moet bij XRF111111 materiaal zijn gestroomd vanuit de B-ster naar de witte dwerg en toen die op een gegeven moment een zogenaamde ‘runaway thermonucleaire verbranding’ meemaakte explodeerde een schil van de witte dwerg en werd het een nova. Die was op zich niet zo bijzonder en zou ook niet hebben geleid tot een röntgenuitbarsting. Maar wat er vervolgens gebeurde was wel opmerkelijk: de uitgestoten schil van de dwerg kwam in botsing met de hete sterrenwind die door de B-ster wordt uitgezonden. En dát veroorzaakte de röntgenuitbarsting, die onder andere door apparatuur aan boord van het internationale ruimtestation ISS op de elfde van de elfde in 2011 werd waargenomen en dat in eerste instantie voor een uitbarsting van een zwart gat werd gezien. Kennelijk zijn witte dwergen met zo’n begeleider in staat ons voor de gek te houden. Bron: Science Daily.

Share

Speak Your Mind

*