28 maart 2024

Drie versies maar liefst van de Limiet van Chandrasekhar

Een witte dwerg, die als type Ia supernova explodeert

Een witte dwerg, die als type Ia supernova explodeert. Credit: David A. Hardy & PPARC

Afgelopen woensdag werd ik bij de lezing van Nobelprijswinnaar Brian Schmidt over de versnelde uitdijing van het heelal even in verwarring gebracht door zijn uitspraak dat witte dwergen als type Ia supernova exploderen als hun massa de grens van 1,38 zonsmassa bereikt. Laat ik nou altijd gedacht hebben dat die grens bij 1,44 zonsmassa ligt, de grens die ook wel de Limiet van Chandrasekhar wordt genoemd, naar de Indische natuurkundige en mede-Nobelprijswinnaar Subramanyan Chandrasekhar (1910-1995). ‘Nou ja, laat maar zitten’ dacht ik in dat auditorium in Leiden bij mezelf – je wilt per slot van rekening in een zaal met 300 Leidse studenten, geleerden en een stelletje Astrobloggers tegenover een Nobelprijswinnaar niet gaan roepen ‘Hé Schmidt, je hebt het helemaal bij het verkeerde eind, het moet 1,44 zonsmassa zijn!‘ Maar helemaal lekker zat het mij niet en dus ben ik even de literatuur ingedoken om het fijne ervan te weten en ik ben er achter gekomen dat het een stuk ingewikkelder ligt dan ik dacht – het zal eens niet waar zijn. Wat blijkt namelijk het geval: dat er eigenlijk wel drie verschillende varianten van de Limiet van Chandrasekhar zijn! 😯

  • ten eerste is daar die grens van 1,38 zonsmassa, waarboven koolstof in de kern van een witte dwerg gaat fuseren en tot een ‘runaway’ thermonucleaire reactie leidt die de hele dwergster uit elkaar doet spatten. Die 1,38 zonsmassa wordt door sterrenkundigen de Chandrasekhar-Massa genoemd, zoals je in dit wetenschappelijke artikel op blz. 2 kunt lezen.
  • ten tweede is daar de ‘klassieke’ Limiet van Chandrasekhar, zoals de Indiër ‘m zelf in 1930 verzon, en die 1,44 zonsmassa groot is. Dat is de grens waarboven de druk van gedegenereerde electronen in de kern van een witte dwerg onvoldoende wordt om de zwaartekracht te weerstaan en de kern een ‘gravitationele collaps’ meemaakt, waarna een neutronenster of zwart gat resteert.
  • en tenslotte is er nog een derde variant en dat is de meest actuele, namelijk wat door het leven gaat als de Super-Chandrasekhar Massa, die ongeveer 2,4 tot 2,8 zonsmassa groot is. Aanleiding om deze zware variant van de limiet te verzinnen is de waarneming aan een heel bijzondere type Ia supernova in 2003, SNLS-03D3bb in een sterrenstelsel 4 miljard lichtjaar ver weg. Onder bijzondere omstandigheden kunnen witte dwergen kennelijk de twee voorgaande limieten overschrijden en nog eventjes blijven leven, alvorens met een grote knal vaarwel tegen het leven te zeggen.

Kortom, Schmidt had gelijk, Adrianus V had gelijk, de stand is 1-1, toch??? 🙄 Bron: Wikipedia.

Share

Speak Your Mind

*