28 maart 2024

Ook laatste ‘infraroodvenster’ van Herschel is geopend

Triltafel

Het onder leiding van SRON ontwikkelde HIFI-instrument, hier op de zogenaamde triltafel. Credit: SRON

In een poging de wetenschappelijke oogst van de Nederlandse moleculenjager HIFI tot het uiterste op te schroeven heeft het HIFI-team een laatste probleem met een smalle frequentieband (band 3B) opgelost. Dit was niet van risico’s ontbloot. Daarom heeft het team de testprocedures uitgesteld tot het einde van de missie was genaderd. Eind maart van dit jaar is de helium van Herschel op en stopt de ruimtetelescoop met waarnemen. Met de nieuwe waarnemingen die nog voor die tijd kunnen worden gedaan, hoopt het HIFI-team zijn onderzoek naar complexe moleculaire processen in de rijkste chemische bronnen van onze Melkweg te voltooien.

Sinds de lancering in mei 2009 heeft HIFI een rijkdom aan wetenschappelijke gegevens geproduceerd. Met het meetinstrument – dat onder leiding van SRON (Netherlands Institute for Space Research) is ontwikkeld en gebouwd – onderzochten sterrenkundigen de natuurkundige eigenschappen en chemie van interstellaire wolken van gas en stof. De infraroodspectrometer heeft de hoeveelheden koolstof en water in deze wolken met ongekende nauwkeurigheid in kaart gebracht, wat nieuw licht werpt op de geboorte en vroege ontwikkeling van sterren en planeten.

Er was echter een smal frequentiebereik waarin de infraroodstraling uit het heelal niet volledig kon worden gemeten, omdat de kans bestond dat een component van deze frequentieband (band 3B) de geest zou geven. Het team besloot daarom in 2010 band 3B te laten rusten tot het einde van de missie in zicht was gekomen.

Wetenschappelijk projectleider Frank Helmich (SRON): ‘We waren daar niet blij mee, maar omdat er meer waarnemingen gepland stonden besloten we de ‘kwetsbare’ frequenties van band 3B niet te gebruiken. Andere observaties kregen prioriteit. Nu het einde van de missie is genaderd, en we nagenoeg alle andere frequenties van de band hebben ontgonnen, besloten we echter toch een poging te wagen deze laatste overgebleven frequenties te meten.’

Na zorgvuldige voorbereidingen waagden wetenschappers en engineers van het HIFI-team in de eerste week van februari 2013 een poging band 3B te optimaliseren. ‘Eigenlijk hadden we dit nog later willen doen, maar we hadden de testgegevens een maand voor het begin van de nieuwe wetenschappelijke observaties nodig,’ zegt Russell Shipman, Instrument Control Manager van SRON.

De tests hebben het gewenste resultaat opgeleverd. Er kan nu verder worden gemeten in deze frequentieband. ‘We hadden goede hoop dat we het laatste restje wetenschap uit deze band konden wringen,’ zegt Helmich. ‘Met de metingen in band 3B kunnen we de spectra van de chemisch rijkste bronnen in de Melkweg voltooien. We kunnen nu ook het complete spectrale onderzoek dat HIFI heeft gedaan herijken. Zo kunnen we toekomstige gebruikers van het HIFI-archief een volledig gekalibreerde data set aanbieden, die zijn gelijke voorlopig niet zal kennen.’

Herschel blijft het heelal observeren tot het helium in de koeltank van de ruimtetelescoop – waarin de meetinstrumenten HIFI, PACS en SPIRE zijn ondergebracht – opraakt. Dat is naar verwachting tussen half en eind maart. De wetenschappelijke data van HIFI zijn gebruikt voor een groot aantal wetenschappelijke publicaties.

Herschel Infrared Space Telescope

De Herschel Infrared Space Telescope. Credit: ESA

Bron: SRON

Share

Speak Your Mind

*