19 maart 2024

Messier Maandag – M8, de Lagunenevel

Lagunenevel 1

Image credit: Dave Wilton’s Astrophotography.

Welkom bij de volgende editie van Messier Maandag! Iedere week bespreken we een object uit de Messier-catalogus, een lijst van 110 deepsky-objecten die is opgesteld om verwarring met kometen te voorkomen.

Messier Catalogus

Image(s) credit: SEDS — http://messier.seds.org/.

Deze week bespreken we één van de slechts twee stervormende nevels die zichtbaar zijn met het blote oog: Messier 8, beter bekend als de Lagunenevel!

Lagunenevel positie

Image credit: Stellarium, freely available at http://stellarium.org/.

Je kunt ‘m vinden door op zoek te gaan naar het sterrenbeeld Boogschutter. Binnen dit sterrenbeeld vind je een sterpatroon dat doet denken aan een theepot. Als je nu goed kijkt naar een punt boven de “tuit” van de theepot, dan zie je een uitgerekt object dat net zichtbaar is met het blote oog (en goed zichtbaar is door een verrekijker), mits het goed donker is natuurlijk. Woon je in Amsterdam of in een kassengebied: helaas. Maar welke waarnemer gaat daar dan ook wonen?

Lagunenevel positie2

Image credit: Stellarium, freely available at http://stellarium.org/.

Het gaat om een zwakke, nevelige wolk met een omvang van ongeveer anderhalve hemelgraad, dat roodachtig gloeit op foto’s, maar met het blote oog een saaie, grijzige kleur heeft. Binnen deze wolk speelt zich echter een prachtig verhaal af van kosmische wedergeboorte, een verhaal dat in iedere stervormende nevel wordt verteld, waar dan ook in het universum.

Lagunenevel 2

Image credit: Rogelio Bernal Andreo of Deep Sky Colors; full-size here: http://tinyurl.com/Messier8.

De roodachtige kleur wordt veroorzaakt door geïoniseerde waterstofatomen die hun elektronen weer terugvangen, terwijl de blauwe kleur veroorzaakt wordt door hete, jonge sterren waarvan het licht weerkaatst wordt door het nevelige gas erachter!Gebieden waarin actieve stervorming plaatsvindt stralen vaak beide karakteristieke kleuren uit, hoewel het ene type soms veel prominenter is dan het andere type. Dit is vaak afhankelijk van de manier waarop het object gefotografeerd is.

Lagunenevel 3

Image credit: Robert Gendler.

Neem bijvoorbeeld bovenstaande foto, waarop het gloeiende waterstofgas uitstekend is vastgelegd, terwijl het blauwe reflectielicht bijna niet zichtbaar is. Het blauwe licht is echter goed zichtbaar rond een aantal zeer heldere blauwe sterren. In tegenstelling tot de Pleiaden zijn de blauwe sterren in de Lagunenevel nog zeer jong – maximaal 2 miljoen jaar – waardoor veel ervan nog altijd tot de klasse-O behoren. Dit is de ‘hoogste’ en heetste klasse van sterren, die allemaal zullen sterven door een catastrofale type-II supernova-explosie! Deze sterren behoren tot een open sterrencluster die is ingebed in de Lagune-nevel en zijn goed zichtbaar op onderstaande foto.

Zandlopernevel

Image credit: ESO / IDA / Danish 1.5 m / R. Gendler, U.G. Já¸rgensen, and K. Harpsá¸e.

Op deze foto van het hart van de nevel, waarbij de kleuren kunstmatig zijn versterkt, zijn een aantal interessante kenmerken zichtbaar. Hiertoe behoren de heldere Zandlopernevel en een lagune-vormige donkere streep waaraan deze nevel zijn naam heeft te danken.De Lagunenevel bevindt zich op een afstand van 4500 lichtjaar en bevat slechts 50 tot 100 sterren. Dit is zeer weinig voor een open sterrencluster en is aanvullend bewijs (alsof het rode waterstof niet voldoende is) dat het gebied nog steeds druk bezig is om nieuwe sterren te maken.Dit is hoe de nevel eruit ziet als je gebruik maakt van een goede amateurtelescoop en lange belichtingstijd (zonder speciale filters of andere frivoliteiten):

Lagunenevel 4

Image credit: Everton Allen of the Toledo Astronomical Association.

Het zal de lezer mogelijk opvallen dat de achtergrond van sterren erg dicht is rond de Lagunenevel, en dat is geen toeval. De Lagunenevel heeft namelijk het geluk (of ongeluk, afhankelijk van je standpunt) om precies in de richting van het galactische centrum te liggen, zoals goed zichtbaar is op deze foto (afkomstig van de Gigagalaxy Zoom).

Lagunenevel Gigagalaxyzoom

Image credit: ESO / S. Guisard / S. Brunier.

Deze sterrencluster zal vermoedelijk nog vele honderdduizenden jaren nieuwe sterren produceren, misschien zelfs miljoenen jaren voordat al het stervormende gas verbruikt is.Zoals altijd, ziet de nevel er heel anders uit als je ‘m bekijkt op andere golflengten, zoals bijvoorbeeld infrarood:

Lagunenevel infrarood

Image credit: ESO / VVV. Acknowledgment: Cambridge Astronomical Survey Unit

In dit geval, dankzij ESO’s Vista-telescoop, is het warme (maar niet hete) gas zichtbaar, evenals de allerjongste (en heetste) sterren.Hoeveel sterren zullen hier uiteindelijk geboren worden? Vermoedelijk vele honderden en misschien zelfs een paar duizend, hoewel de meeste hiervan pas zichtbaar zijn als het lichtblokkerende gas en stof geheel verdampt is. We weten dat dit proces nog altijd gaande is dankzij de dichtere moleculaire wolken (lichtblokkerende Bok-globulen) die op de voorgrond zichtbaar zijn!

Lagunenevel 5

Image credit: Anjal Sharma’s Astrophotography page.

De mooiste visualisatie van de Lagune is deze compositie in natuurlijke kleuren, gemaakt door J-P Metsavainio:

Lagunenevel 6

Image credit: J-P Metsavainio of Astro Anarchy: http://astroanarchy.blogspot.fi/.

Het mooiste is niet zozeer de foto op zich, maar het feit dat de artiest die het gemaakt heeft er een prachtige 3D-animatie van gemaakt heeft, die absoluut adembenemend is! (Wees geduldig terwijl het vanaf hier geladen wordt. Als je de tijd wilt doden, bezoek dan de zenfolio site van de artiest!).

Lagunenevel 3D

Image credit: J-P Metsavainio of Astro Anarchy: http://astroanarchy.blogspot.fi/.

Nou, dat was dus de Lagune-nevel, het 8ste object uit de Messier-catalogus. Hoewel deze serie pas begonnen is, vind je hieronder een lijst van alle voorgaande Messier Maandagen, inclusief die van vandaag:- M1, de Krabnevel (25 februari 2013) – M8, de Lagunenevel (4 maart 2013)Bron: Starts With A Bang.

Share

Speak Your Mind

*