28 maart 2024

Zonder maan geen leven?

Credit: Ponciano/Pixabay.

Van het aanmoedigen van het leven om de oceanen te verlaten tot het stabiliseren van de omwentelings-as van de aarde: de maan wordt vaak gezien als een magisch ingrediënt – een voorwaarde voor leven.Natuurlijk is de oorsprong van het leven altijd een raadsel geweest. Niemand is met een compleet overtuigend verhaal gekomen – er zijn zelfs suggesties dat het leven helemaal niet op aarde is ontstaan, maar hier is “afgeleverd” door kometen en asteroïden. Deze theorie, panspermia, is aantrekkelijk – het verwijdert immers de noodzaak voor het leven om op aarde te ontstaan. Dit resulteert in een veel grotere verscheidenheid aan mogelijke oorsprongen, mechanismen en tijden. Het is een vaststaand feit dat bacteriën de reis van de ene naar de andere planeet kunnen overleven. Verschillende studies hebben uitgewezen dat bacteriën de schok van een inslag kunnen overleven. Daarnaast hebben experimenten laten zien dat sommige bacteriën blootstelling aan het vacuum kunnen overleven. Panspermia lijkt dus tot de mogelijkheden te behoren. Maar laten we ons vandaag beperken tot de theorieën die het ontstaan van het leven op aarde plaatsen, in plaats van elders. Bij veel van deze theorieën wordt de maan een belangrijke rol toegeschreven.

De jonge aarde was een compleet verschillende planeet dan degene waarop we vandaag de dag leven. Desondanks denken we dat de vroege oceanen een grote verscheidenheid aan organische moleculen van uiteenlopende complexiteit bevat hebben. Verschillende mechanismen zijn voorgesteld om het ontstaan van deze moleculen te verklaren: mogelijk zijn ze hier afgeleverd door kometen en asteroïden, mogelijk zijn ze het gevolg van allerlei chemische processen, en ze zouden zelfs geproduceerd kunnen zijn door radioactief verval! Hoe deze moleculen dan tot leven zijn gekomen, is een hele andere vraag. Ook in dit geval zijn verschillende theorieën bedacht, waarvan er één bijzonder relevant is voor dit verhaal. Deze theorie stelt namelijk dat de aanwezigheid van de maan geresulteerd heeft in enorme getijdengebieden, waarin complexe chemie kon plaatsvinden.We weten dat de maan vroeger veel dichterbij stond, waardoor de getijden veel groter zijn geweest dan vandaag de dag. Aangezien de aarde ook veel sneller rondom haar as draaide, zouden de getijden met grote regelmaat enorme stukken land overspoeld hebben. Sommige onderzoekers stellen dat deze getijdengebieden geholpen hebben om radioactieve materiaal te concentreren aan de grens van het hoogtij, waardoor het ontstaan van de bouwstenen van het leven versneld is. Hoewel het verre van zeker is, zou het zeker mogelijk kunnen zijn dat de maan een rol heeft gespeeld in de oorsprong van het leven. Maar is de maan ook sindsdien van invloed geweest op het leven?

Getijden

Credit: NASA

De maan en de leefbaarheid van de aarde
In hun boek “Rare Earth – Why Complex Life is Uncommon in the Universe” (2000) stellen Peter Ward en Donald Brownlee dat planeten met complex leven enorm zeldzaam zijn in het universum. De maan speelt een centrale rol in hun “zeldzame aarde”-hypothese.Ward en Brownlee stelle dat de aanwezigheid van een overmaatse maan (zoals de onze) een belangrijke component is voor de leefbaarheid van een planeet. Een deel van hun argument is gebasseerd op het feit dat de getijden op een maanloze aarde veel kleiner zijn, waardoor de ontwikkeling van het leven gehinderd wordt.Verder stellen ze dat de aanwezigheid van de maan geresulteerd heeft in het stabiliseren van de rotatie-as van de aarde, wat de leefbaarheid van onze planeet enorm ten goede komt. Zonder de maan zou de “schuinte” van de rotatie-as enorm varieren, op tijdschalen van enkele miljoenen jaren – varierend van “nul” tot 23 graden (de hoek waaronder de rotatie-as vandaag de dag scheef staat) helemaal tot 90 graden (net als Uranus), waardoor alle plaatsen op onze planeet een half jaar in duisternis gehuld zijn, en een half jaar in zonlicht blaken.

stabiele as

Credit: Brandon Townley

Hoewel zo’n idee vergezocht lijkt, is het gebasseerd op waarnemingen van de planeet Mars. Vandaag de dag is de hoek in de rotatie-as van Mars vrijwel gelijk aan de onze: 25 graden tegenover “onze” 23,5. Maar hoewel de hoek van onze rotatie-as nooit meer dan een halve graad afwijkt, is die van Mars veel chaotischer. Sterker nog: sterrenkundigen vermoeden dat de rotatie-as van de Rode Planeet kan varieren van 0 tot 60 graden, in een tijdsbestek van een paar miljoen jaar. Hierdoor wordt de planeet enorm ongeschikt voor complex leven. Deze hypothese heeft de tand des tijds echter niet doorstaan. Nieuwe wetenschappelijke studies (bijvoorbeeld die van Dave Waltham) hebben iets veel interessanters opgeleverd: de rotatie-as van de aarde is in veel gevallen uitzonderlijk stabiel (zelfs als we geen maan zouden hebben). Sterker nog: als de maan iets groter zou zijn, zou dat onze rotatie-as juist destabiliseren! Andere wetenschappers zijn tot dezelfde conclusie gekomen: een grote maan is niet noodzakelijk voor een stabiele rotatie-as. Dus wellicht zijn “aardes” helemaal niet zo zeldzaam dan gedacht. Bron: Physorg.

Share

Comments

  1. Ik denk dat we er niet meer excact achter komen hoe of alles is ontstaan in het Heelal en op de Aarde.Het ligt te ver terug in de tijdspanne en de enigste mogelijkheid is nog dat we mischien ooit nog weer eens bezoek krijgen van de brengers van leven op Aarde.Dat zou een enorme sensatie zijn.

Speak Your Mind

*