28 maart 2024

Kan je zwarte gaten gebruiken om de expansie van het heelal te meten?

Kunnen zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels als afstandsindicatoren worden gebruikt?

Kunnen zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels als afstandsindicatoren worden gebruikt? Credit: ESO & NASA

Een vijftal sterrenkundigen, waaronder Prof. Hagai Netzer (Tel Aviv University’s School of Physics and Astronomy) heeft het plan opgevat om met behulp van zwarte gaten de expansie van het heelal te meten. Dat het heelal uitdijt weten we al sinds Edwin Hubble eind jaren twintig van de vorige eeuw aan de hand van de roodverschuiving van sterrenstelsels ontdekte dat deze zich allemaal van ons af bewegen, hoe verder weg ze staan, des te harder ze van ons af bewegen. En dat het heelal steeds sneller uitdijt weten we sinds 1998, toen twee teams onafhankelijk van elkaar met behulp van type Ia supernovae ontdekten dat de expansie toeneemt en dat de mysterieuze donkere energie met z’n afstotende werking daarvoor zorgt. Die supernovae werden tot nu toe als de afstandsindicator voor het heelal gebruikt: hun constante absolute maximale lichtkracht kan als ‘standaard-kaars’ worden gebruikt en daarmee als afstandsindicator.

Voorstelling van de accretieschijf rondom een zwart gat

Voorstelling van de accretieschijf rondom een zwart gat. Credit: NASA/JPL-Caltech

Maar Netzer en z’n collegae willen superzware zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels gebruiken. Niet alle zwarte gaten daarvoor zijn bruikbaar, maar wel de ‘super-Eddington accreting massive black holes‘ (SEAMBH’s), die pakweg een miljoen tot honderd miljoen keer zo zwaar als de zon zijn. Zwarte gaten slorpen door hun sterke zwaartekracht materiaal uit de omgeving op en voordat dat in het zwarte gat verdwijnt kan het vanuit de omringende accretieschijf hoogenergetische straling uitzenden. De hoeveelheid straling hangt voor die SEAMBH’s af van hun massa en aangezien de massa weer op een andere manier te meten valt kan men hun afstand tot de aarde berekenen. Ze hebben het al uitgeprobeerd met superzware zwarte gaten in de buurt – slechts een paar honderd miljoen lichtjaar ver weg – en dat werkte. Nu willen ze het ook op grote afstanden tot meer dan 10 miljard lichtjaar afstand toepassen en door die afstandsmetingen willen ze de snelheid van de expansie van het heelal vroeger en nu meten en vergelijken. Hier is het artikel te lezen dat Netzer en maatjes hierover schreven. Bron: Science Daily.

Share

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt

    Ik zie een verbetering op lay-out technisch vlak 😀

  2. heel of topic. maar wel leuk als illustratief voorbeeld van de weergaloze vraatzucht van een “zwart gat”,
    gezien op zie.nl (van nujij.nl).

    http://www.zie.nl/video/opmerkelijk/Monsterlijke-draaikolk-eet-alles-op/m1nzdraf691m

    • Ja heel opmerkelijk filmpje, ook al heeft het niets met echte zwarte gaten te maken. Ik vraag mij af waar al dat water en alle daarin drijvende troep als riet en ijsbrokken heen gaat. Er zit toch geen gat in de bodem waar het allemaal in verdwijnt? Hoe ontstaat zo’n draaikolk eigenlijk?

  3. ja wat dat betreft is net een zwart gat, de event-horizon, we hebben geen idee waarom en waarheen, maar het IS.

  4. Olaf van Kooten zegt

    Sinkhole in een karst-ondergrond? Dan sijpelt dat water zo weg naar….tsja waarheen eigenlijk. Ik weet wel dat ondergrondse karststromen honderden kilometers verderop soms naar “boven” komen als karsrivier, of als ondergrondse zeebron.

Speak Your Mind

*