28 maart 2024

Gammaflitser verlicht verborgen sterrenstelsel in donkere eeuwen van het heelal

Impressie van de GRB 130606A en het gloeien van de gas en stofwolken in het sterrenstelsel

Impressie van de GRB 130606A en het gloeien van de gas en stofwolken in het sterrenstelsel. Credit: Gemini Observatory/AURA, artwork by Lynette Cook

Maar liefst 12,7 miljard jaar geleden vond er in een sterrenstelsel heel ver weg een enorme explosie plaats, een zogenaamde gammaflitser. Deze gammaflitser – op z’n Engels afgekort als GRB (‘gamma ray burst’) was er eentje van de lange soort, de uitbarsting in gammastraling duurde maar liefst vier minuten, de korte soort GRB’s duren minder dan een seconde. Lange GRB’s ontstaat door de ineenstorting van een hele zware ster tot een zwart gat, waarbij de buitenlagen in een zogenaamde ‘hypernova’ – maatje supernova plus – worden weggeblazen. De uitbarsting van GRB 130606A zelf, zoals de gammaflitser wordt genoemd, werd op 6 juni j.l. ontdekt met NASA’s Swift satelliet. Maar interessanter is de dagen erna, toen met de MMT Telescoop in Arizona en de Gemini North telescoop op Hawaï de zogenaamde ‘afterglow’ werd bestudeerd, de nagloed van de GRB. Wanneer de uitgestoten bundel gammastraling de omringende gas- en stofwolken bereikt gaan die opgloeien, zoals je in de afbeelding ziet.

Het spectrum van GRB 130606A

Het spectrum van GRB 130606A. Credit: Gemini Observatory/AURA.

Het sterrenstelsel zelf waarin de explosie plaatsvond is vanaf de aarde gezien compleet onzichtbaar, maar dankzij het opgloeien van die wolken door GRB 130606A konden de sterrenkundigen ze toch zien. Wat ze deden was via spectrografie een soort vingerafdruk van die wolken maken, waarmee ze kunnen zien welke elementen zich in de wolk bevinden (zie afbeelding rechts). Alles zwaarder dan helium wordt door sterrenkundigen metalen genoemd en de hoeveelheid metalen in het sterrenstelsel bleek tien keer minder te zijn dan in het zonnestelsels. Metalen zijn een voorwaarde voor leven om te kunnen ontstaan en de gevonden hoeveelheid is onvoldoende. Maar da’s ook wel logisch, want het stelsel van GRB 130606A bevond zich in de zogenaamde donkere eeuwen van het vroege heelal, toen het aantal sterren en sterrenstelsels nog erg schaars was en de sterren pas voor het eerst metalen gingen produceren, waaruit veel later in het heelal leven uit ontstaan is. Hier heb je het wetenschappelijke artikel over deze GRB. Bron: CfA.

Share

Comments

  1. zo ongeveer 100% contrast met de kegel-nevel,
    (astrofoto van gisteren, hoewel die laatste wel een echte foto is, en geen schilderij.)
    respectievelijk uitgaande en inkomende energie//massa

    de proto-kosmos wilde wat leven in de brouwerij,
    dus ging ’t metalen maken, vooral wat zware voor als het tegen mocht vallen. (*_*)

Speak Your Mind

*