28 maart 2024

Twee prachtige wolken van gloeiend gas in beeld gebracht

NGC 2014 NGC 2020 groot

Wil je deze foto in hoge resolutie downloaden? Dat kan hier.  Credit:ESO

Het Europese oog op de zuidelijke sterrenhemel – de Very Large Telescope – heeft een intrigerend stervormingsgebied in de Grote Magelhaense Wolk – een van de naaste begeleiders van de Melkweg – vastgelegd. Op de haarscherpe opname zijn twee karakteristieke wolken van gloeiend gas te zien: de roodgloeiende NGC 2014 en zijn blauwe buurman NGC 2020. Hoewel zij zeer verschillend zijn, hebben beide hun uiterlijk te danken aan de krachtige deeltjeswinden van extreem hete, pasgeboren sterren die tevens met hun straling het gas aan het gloeien brengen.De Grote Magelhaanse Wolk is ook zonder telescoop zichtbaar als een vage vlek in het zuidelijke sterrenbeeld Goudvis (Dorado), die op het eerste gezicht op een gewone wolk lijkt. Dat is waarschijnlijk ook wat ontdekkingsreiziger Ferdinand Magelhaan zal hebben gedacht tijdens zijn beroemde tocht naar het zuidelijk halfrond in 1519.Hoewel Magelhaan zelf nooit meer thuiskwam – hij sneuvelde op de Filipijnen – maakten zijn overlevende bemanningsleden bij terugkeer in Europa melding van het bestaan van deze wolk en zijn kleinere soortgenoot. Later werden de twee kleine sterrenstelsels als eerbetoon naar Magelhaan vernoemd, al kenden de bewoners van het zuidelijk halfrond hun bestaan ongetwijfeld al veel langer.

De Grote Magelhaanse Wolk (GMW) is een grote producent van nieuwe sterren. Sommige van zijn stervormingsgebieden, zoals de beroemde Tarantulanevel, zijn al waarneembaar met het blote oog. Er zijn hier echter ook kleinere, maar niet minder intrigerende stervormingsgebieden te vinden. Deze nieuwe VLT-opname geeft een detailrijk beeld van een opmerkelijk tweetal: NGC 2014 en NGC 2020.Het roze getinte object rechts, NGC 2014, is een gloeiende wolk van voornamelijk waterstofgas. Hij bevat een sterrenhoop van hete jonge sterren. De energierijke straling van deze nieuwe sterren slaat elektronen los van de waterstofatomen in de omgeving, waardoor dit gas wordt geïoniseerd en een karakteristieke rode gloed krijgt.Behalve deze intense straling produceren zware jonge sterren ook een krachtige sterrenwind, die er uiteindelijk voor zorgt dat het omringende gas uiteen wordt gedreven en weg stroomt. Links van de sterrenhoop staat een eenzame heldere, zeer hete ster [1]Deze ster is een voorbeeld van de zeldzame klasse van Wolf-Rayet-sterren. Deze kortlevende objecten zijn zeer heet – hun oppervlakken kunnen meer dan tien keer zo heet zijn als het oppervlak … Lees verder waarbij dit proces op gang lijkt te zijn gekomen: de ster heeft een holte veroorzaakt in de zeepbelachtige structuur die NGC 2020 wordt genoemd. De opvallend blauwe kleur van dit nogal geheimzinnige object is te danken aan de straling van de hete ster, die in dit geval zuurstof ioniseert in plaats van waterstof.

Overzichtsfoto NGC 2014 en NGC 2020

Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgement: Davide De Martin

Dat de kleuren van NGC 2014 en NGC 2020 zo sterk van elkaar afwijken komt zowel door de verschillende samenstelling van het omringende gas, als door de temperaturen van de sterren die de wolken aan het gloeien brengen. Ook de afstanden tussen de sterren en de beide gaswolken spelen een rol.

Achtergrond-informatie:
De Grote Magelhaanse Wolk staat op een afstand van 163.000 lichtjaar en is het grootste satellietstelsel van onze Melkweg. De GMW meet zo’n 15.000 lichtjaar en bevat tien keer minder massa dan de Melkweg. Hoewel het stelsel als een onregelmatig dwergstelsel wordt beschouwd, bevat het ook eigenschappen die normaal gesproken bij spiraalstelsels gevonden worden, zoals een centrale balk en een verstoorde spiraalarm, die vooral goed zichtbaar wordt als je het neutrale waterstofgas in beeld brengt.Vandaar dat sommige sterrenkundigen vermoeden dat de GMW een dwergspiraalstelsel is, dat is verstoord door de zwaartekracht van zowel de Melkweg als de Kleine Magelhaanse Wolk. Deze interacties hebben ook voor een enorme stervorming gezorgd. De Tarantulanevel is zelfs het grootste stervormingsgebied in de gehele Lokale Groep van sterrenstelsels!

GMW spiraal

De volledige Grote Magelhaanse Wolk. Credit: ESA/Stephane Guisard.

Bron: European Southern Observatory.

Voetnoten

Voetnoten
1 Deze ster is een voorbeeld van de zeldzame klasse van Wolf-Rayet-sterren. Deze kortlevende objecten zijn zeer heet – hun oppervlakken kunnen meer dan tien keer zo heet zijn als het oppervlak van de zon – en zeer helder en domineren hun omgeving.
Share

Speak Your Mind

*