29 maart 2024

Zeer jong dwergstelsel ontdekt dankzij verre Einsteinring

J1000+0221

Credit: NASA/ESA/A. van der Wel.

De Nederlandse astronomen Arjen van der Wel en Glenn van de Ven van het Max-Planck-Institut für Astronomie (Heidelberg, Duitsland) hebben, samen met collega’s in de VS, een extreem ver voorbeeld van een gravitatielens opgespoord – een sterrenstelsel dat het licht van een nog verder verwijderd object afbuigt en versterkt. Deze ontdekking maakt het mogelijk om de massa van het voorgrondstelsel te meten. Een gravitatielens bestaat uit twee objecten: het ene staat verder weg en fungeert als lichtbron; het andere staat daar vóór en buigt het licht af, ongeveer zoals een lens dat zou doen. Wanneer het verste object vanaf de aarde gezien precies achter de ‘lens’ staat, krijgen we een zogeheten Einsteinring te zien – een onregelmatige cirkel van licht, zoals te zien in het bovenste deel van de afbeelding hieronder.

Einsteinring

Credit: MERLIN/VLBI National Facility.

Die cirkel is niets anders dan een sterk vervormde en vergrote afbeelding van het achtergrondobject. De astronomen hebben nu een ‘lensstelsel’ ontdekt dat zelf al meer dan 9 miljard lichtjaar ver weg staat, genaamd J1000+0221. Daaromheen is het vervormde beeld te zien van een jong dwergstelsel dat in hoog tempo nieuwe sterren produceert. Uit de mate van de beeldvervorming kan worden afgeleid hoeveel massa het voorgrondstelsel bevat. En het resultaat kan worden gebruikt om te toetsen of de gangbare methoden voor het schatten van de massa’s van verre sterrenstelsels een beetje kloppen. Dat blijkt inderdaad het geval te zijn. De ontdekking roept echter ook vragen op. Het is namelijk voor de tweede keer dat op deze manier een ver, klein ‘starburst’-stelsel is opgespoord. Dat zou natuurlijk toeval kunnen zijn, maar het lijkt waarschijnlijker dat zulke stelsels veel talrijker zijn dan astronomen tot nu toe dachten. En dat kan betekenen dat de bestaande modellen voor de evolutie van sterrenstelsels nog eens goed tegen het licht moeten worden gehouden. Hier is het vakartikel van de sterrenkundigen over hun waarnemingen aan J1000+0221. Bron: Astronomie.nl.

Share

Speak Your Mind

*