Wat is er allemaal te zien aan de hemel in november 2013?

November wordt ook wel de ‘nevelmaand’ of ‘slachtmaand’ genoemd en de elfde maand van het jaar in de gregoriaanse kalender. In dit artikel bespreken we wat er zoal te zien is aan de sterrenhemel in november 2013.

Planeten

De kleinste planeet uit ons zonnestelsel, Mercurius, bereikt op 18 november 2013 zijn grootste westelijke elongatie en is op dat moment een zogeheten ‘ochtendster’. In de praktijk wil dit zeggen dat deze kleine planeet vanaf ongeveer 10 november te zien is in de ochtendschemering boven de zuidoostelijke horizon. Mercurius heeft op 18 november 2013 een helderheid van -0,3 (magnitude) en een schijnbare diameter van 6,7″. Deze binnenplaneet is op 18 november voor 61% verlicht doordat Mercurius ook schijngestalten kent (verschillende gedaanten). De tweede planeet uit ons zonnestelsel, Venus, wordt ’s avonds steeds beter zichtbaar. Vanaf 4 november 2013 gaat deze heldere planeet twee uur na de Zon onder. Mars, ook bekend als de ‘rode planeet’ omwille van zijn rood uiterlijk, is ’s morgen terug te vinden in het sterrenbeeld Leeuw (Leo). Vanaf 25 november 2013 vinden we Mars terug in het sterrenbeeld Maagd (Virgo). De grootste planeet uit ons zonnestelsel, Jupiter, komt in november elke dag iets vroeger op en is een groot deel van de nacht terug te vinden boven de horizon. Deze planeet kan worden teruggevonden in het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini). De prachtige planeet met haar ringen, Saturnus, is op 6 november 2013 in conjunctie met de Zon en is de laatste dagen van deze maand opnieuw te zien aan de ochtendhemel (laag in het zuidwesten). Liefhebbers van bedekkingen moeten zeker 2 november 2013 aanstippen in hun agenda. Op die dag, begin om 06u30, bedekt de Maan de ster Spica. Dit is de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (Virgo). Het maximum van de bedekking is 5° boven de horizon te zien in het oostzuidoosten. Deze bedekking duurt iets minder dan veertig minuten. Doordat de Maan op dat moment slechts 2% is verlicht, zien we enkel een smalle maansikkel.

Meteoren

De belangrijkste meteorenzwerm die we in november te zien krijgen, is ongetwijfeld de Leoniden meteorenzwerm. Deze zwerm bereikt op zondag 17 november 2013 haar maximum wat wil zeggen dat we onder goede omstandigheden tot 23 meteoren, ook wel ‘vallende sterren’ genoemd, per uur kunnen waarnemen. In werkelijkheid gaat het hier niet om ‘vallende sterren’ maar wel om zeer kleine stukjes steen en gruis die die onder hoge snelheden de atmosfeer van de Aarde binnenkomen en op grote hoogte verdampen. De steentjes en het gruis die deze meteorenzwerm veroorzaakt, zijn afkomstig van de komeet Tempel-Tuttle. Het radiant van de Leoniden (het punt aan de hemel waaruit de meteoren lijken te komen) staat op 17 november omstreeks 07u00 ongeveer 60° boven de horizon in het sterrenbeeld Leeuw (Leo). De Leoniden meteorenzwerm is onder amateur-sterrenkundigen heel bekend omwille van zijn indrukwekkende sterrenregens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Om meteoren, of vallende sterren, waar te nemen, heb je geen speciale apparatuur nodig. Enkel een donkere locatie, een ligzetel en een beetje geduld. Doordat het op 17 november 2013 ook Volle Maan is, kan dit een enorme stoorzender zijn in het waarnemen van deze meteoren.

Deep-sky objecten

De maand november is de perfecte maand om de prachtige nevel NGC 1555 waar te nemen. Deze nevel is ook gekend onder de naam ‘Hind’s Variable Nebula’ en bevindt zich in het sterrenbeeld Stier (Taurus) vlakbij de ster T Tauri. Op 29 november 2013 bevindt NGC 1555 zich in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Doordat dit een zwak en contrastarm object is, heb je een behoorlijke telescoop nodig om details te zien. Zoals bij alle deep-sky objecten het geval is, is de periode rond Nieuwe Maan de meest geschikte periode om deep-sky objecten waar te nemen met een binoculair of telescoop. Op 3 november 2013 is het Nieuwe Maan. Liefhebbers van sterrenhopen kunnen de maand november gebruiken om de open sterrenhopen Messier 36 (M36), Messier 37 (M37) en Messier 38 (M38) waar te nemen. Deze open sterrenhopen bevinden zich in het sterrenbeeld Voerman (Auriga) en kunnen bij goede omstandigheden al worden waargenomen met een binoculair of een kleine telescoop.

Komeet C/2012 S1 (ISON)

November 2013 is een maand waarop veel amateur astronomen en professionele astronomen hebben gewacht. De reden hiervoor is dat de komeet C/2012 S1, ook gekend als ‘komeet ISON’, op 29 november 2013 het perihelium bereikt. Deze niet-periodieke komeet werd in september 2012 ontdekt en werd al gauw omschreven als de ‘komeet van de eeuw’ doordat deze zeer helder zou kunnen worden. Of dit echt zo zal zijn, zal de nabije toekomst echter uitwijzen. Wat we momenteel wel weten, is dat komeet ISON zich op het moment van het perihelium op een afstand van slechts 0,012 AE (Astronomische Eenheden) van de Zon en op 0,996 AE van de Aarde zal bevinden. De exacte helderheid van deze komeet kan heel moeilijk worden voorspeld aangezien het niet zeker is of komeet ISON zijn passage langs de Zon wel overleefd. Tussen 23 november en 1 december 2013 is het object in Nederland en België vrijwel onzichtbaar omwille van de passage langs de Zon. De grootste helderheid van deze komeet wordt verwacht op 2 december 2013. Volgens velen moet deze komeet dan zelfs met het blote oog zichtbaar zijn aan onze ochtendhemel. Voor zijn periheliumpassage kunnen we deze komeet terugvinden in de sterrenbeelden Leeuw, Maagd en Weegschaal. Na de periheliumpassage in de sterrenbeelden Slang, Hercules, Noorderkroon, Draak, Kleine Beer en Cepheus. Op 26 december 2013 vliegt komeet ISON het dichtsts langs de Aarde. De afstand bedraagt dan ongeveer 64,1 miljoen kilometer.

Hubble’s Tonight’s Sky

Hieronder weer de maandelijkse video van Hubble’s Tonight’s Sky, waarin je kan zien wat er allemaal voor interessants aan de hemel staat te gebeuren.

Bron: Spacepage.be  + .