19 maart 2024

Massa van de lichtste quarks nog nauwkeuriger bepaald

Natuurkundigen van FLAG (Flavour Lattice Averaging Group) zijn er in geslaagd om de massa van de drie lichtste quarks nog nauwkeuriger te bepalen. Geen eenvoudig werkje om dat te doen, want quarks komen nooit in losse, vrije toestand in de natuur voor, ze zitten altijd met anderen opgesloten in samengestelde deeltjes, zoals protonen, neutronen of andere vormen van hadronen. Protonen en neutronen behoren tot de baryonen – een subcategorie van de hadronen – en ze bestaan uit drie quarks, pionen en kaonen behoren tot de mesonen – een andere subcategorie – en die bestaan uit twee quarks. Eh… hallo, zijn jullie er nog? 😀

hadronen

Credit: FNAL

nucleons

Credit: Matt Strassler

Er zijn zes soorten quarks en daarvan zijn voor ons eigenlijk alleen de drie lichtste soorten van belang: up (u), down (d) en strange (s), yep we hanteren de Engelse termen. In alle ons omringende materie zitten protonen en neutronen, dus die twee samengestelde deeltjes zijn voor ons het meest van belang. Een proton (massa = 938,272 MeV) bestaat uit één d-quark en twee u-quarks, een neutron (m=939,565 MeV) uit twee d-quarks en één u-quark. Zo dus:Je ziet dat die quarks in de afbeelding ook nog een kleur hebben en dat is juist: quarks bezitten een zogenaamde kleurlading. Het voert te ver om daar nu op door te gaan, maar de totale kleurlading van het samengestelde deeltje is altijd 0. Dan die massa van de quarks. Al sinds de ontdekking van de lichtste quarks eind jaren zestig probeert men de massa ervan te meten. Maar omdat ze zoals gezegd nooit in losse toestand in de natuur voorkomen, zelfs niet in de hoogenergetische toestand in deeltjesversnellers, valt het niet mee hun massa te meten. De FLAG-groep is nu met behulp van de zogenaamde Lattice QCD tot de volgende massa gekomen:

mu = 2,16 MeV md = 4,68 MeV ms = 93,8 MeV

nucleons31

Credit: Matt Strassler

Eh… wacht eens even, hier klopt iets niet. Een proton bestaat toch uit één d-quark en twee u-quarks? Dan moet z’n massa toch 4,68 + 2,16 + 2,16 = 9 MeV zijn en niet ruim 938 MeV zoals hierboven staat? En een neutron zou met twee d-quarks en één u-quark toch 11,3 MeV massa moeten hebben en niet ruim 939 MeV? Hoe kan dat? De verklaring is simpel: protonen en neutronen hebben een massa die zo groot is als hierboven vermeld – dus 938,272 resp. 939,565 MeV – alleen wordt die massa niet uitsluitend bepaald door de quarks in hun binnenste. Want behalve de drie quarks zit er in het binnenste van protonen en neutronen nog meer, namelijk massaloze gluonen die de dragers zijn van de sterke wisselwerking of kernkracht tussen de quarks én een wolk van virtuele paren van quarks en antiquarks. Dat eenvoudige plaatje van een proton en neutron hierboven is daarom in werkelijkheid een stuk ingewikkelder en ziet er ongeveer zo uit:Het blijkt dat de massa van protonen en neutronen gevormd wordt door een combinatie van ingrediënten: de massa van de quarks, de potentiële en kinetische energie van de quarks en de wolk van virtuele quark- antiquarkparen en tenslotte de potentiële en kinetische energie van de gluonen. Er wordt wel eens beweerd dat protonen en neutronen hun massa te danken hebben aan het Higgs deeltje, maar dat is onjuist. Alleen de niet-virtuele quarks hebben hun massa daaraan te danken, dus 9 MeV van de massa van een proton en 11,3 MeV van de massa van een neutronen vinden hun oorsprong in het Higgs mechanisme, de rest ontstaat door andere processen. Bron: Francis (th)E Mule + Of Particular Significance.

Share

Comments

  1. Dus de massa van een proton is ongeveer 940 MeV en daarvan is ongeveer 10 MeV afkomstig van niet-virtuele quarks?Moet ik dan de conclusie trekken dat die overgebleven 930 MeV grotendeels afkomstig is van de potentiële en kinetische energie van de “wolk van virtuele quarkparen” ?? Zijn ze nu echt virtueel of reeël? Bestaan ze nu wel of niet? Of zijn ze in een andere wereld/dimensie, en komen ze hier telkens ff de kop opsteken om dan weer onder te duiken? En de lege ruimte, zwemmen daar misschien ook virtuele quarkparen rond? Want in “lege”ruimte is er blijkbaar nulpuntsenergie: is dat wat anders? Of alleen binnenin baryonen of hadronen of ook mesonen? Ik vind het lastig dat gebruik van het woord “virtueel”.

    Net zoiets als een chemische katalysator, die zelf niet meedoet, maar wel invloed uitoefent. Dat gaat tegen mijn gevoel in.

    • Deze link voor al je vragen over de quarks. Ik ging op zoek omdat ik hier nergens iets over de electron zag. Maar het gaat natuurlijk over de quarks en op deze site kun je aanvinken wat je wilt weten.
      http://wiki.answers.com/Q/Is_an_electron_a_quark#slide1 .

    • De massa van proton en neutron is inderdaad maar voor een klein gedeelte te danken aan de massa van de drie quarks binnenin. De rest komt van de potentiële en kinetische energie van zowel de echte quarks als van de gluonen. En er is vacuümenergie of ’trace anomaly’ van de virtuele quark-antiquarkparen. Over Monique’s elektronen: die zijn echt elementair en zijn niet zoals protonen en neutronen samengestelde deeltjes, die quarks en gluonen bevatten. Tijdens de oerknal kunnen de elektronen en quarks wel één zijn geweest, maar dat was van korte duur.

      • Ja, de wetenschap moet altijd bijgesteld worden. Destijds werd ons geleerd dat de atoom het allerkleinste deeltje was… Ik bedoel maar 😀

        • Avatar foto Enceladus zegt

          En wie zegt dat het bij quarks ophoudt? Het zou mij niet verbazen als er nog tijdens onze levens nog kleinere deeltjes gevonden worden. Ik vermoed (maar kan dat op geen enkele manier bewijzen) dat er in beide richtingen een schier oneindige reeks is. Dus kleinere deeltjes dan quarks, maar dat tegelijkertijd het hele heelal slechts deel uitmaakt van een groter systeem. Mind blowing!

          • Ik ben het met je eens. Ik denk weleens, dat de grootste en de kleinste in elkaars staart bijten. Eén ding is zeker: ons waarnemend bewustzijn. Misschien zitten we in een illusie en beperken we ons tot het plaatje van droste: een zichzelf aanroepende subroutine.

        • De atomisten in de oudheid leefden in een andere wereld waar religie en wetenschap niet zo gescheiden zijn zoals in onze cultuur. Het panentheïsme was de gewoonte en de begrippen hadden volgens mij een lading die zowel materieel als psychisch als spiritueel tegelijk was. Denigrerend kan men zeggen dat ze primitief en heidens waren. Maar mijn mening is dat ze gevoelsmatig dichter bij de werkelijkheid stonden dan wij nu.

          Het atoombegrip in de tegenwoordige cultuur, was en is die van een kleinste “ontzield” “dood” materieel deeltje dat “niet snijbaar” (a-toom) is. Ik meen dat het een misvatting is van het begrip zoals het bij de atomisten in de oudheid was. Ik meen dat het veel dichterbij het begrip “monade” als geestelijk/substantieel deeltje staat, vergelijkbaar met de monadelogie van Leibnitz.

          Iets is “atoom” of “individue” (beiden betekenen niet-deelbaar) indien de “eigen karakteristiek” verloren gaat bij het opdelen in de samenstellende delen. Zoals ook bij een mens als ook bij een molecule. Dit sluit aan bij oude cosmogonieën bij de leer der hierarchieën, emanatie en zelfwording. Je zou dus kunnen zeggen, in die zin, dat een zon een atoom is. Na de “dood” van een zon houdt je ook een stervend afkoelend lichaam over (en een lichtende stralenglans).

          • Heb je ook nog enige **actuele**, liefst **wetenschappelijke** referenties voor dit zweefverhaal?

            Denk het niet.

          • @Gert1904 Is de autoriteit van de nobelprijswinnaar prof van het Hoofd voldoende Gert? Ik spreek nu over het holografische principe. Dat voldoet aan **actueel** en **wetenschappelijk**

            Onze 3D ruimte kan beschouwd worden als een hologram van 2D op de horizon. De tijd is een extra dimensie. Dus op de 2D horizon is er een soort film, die onze ruimte-tijd projecteert.

            Nu ff wat verder redeneren, in analogie met de verhoging van de dimensie’s vanwege de eigenschap van het hologram van 2D naar 3D, lijkt het me redelijk dat het 2D horizon-oppervlak geprojecteerd kan zijn vanuit een 1D lijn enzovoort uiteindelijk vanuit een 0D punt.

            En, aangezien alles zich in een soort informatie-ruimte zich afspeelt, is dus onze ervaring van ruimte en tijd en de grootte daarvan een illusie. Of je nu over een kosmische ruimte of over een ruimte van een quark spreekt.
            zie: http://www.science.uva.nl/student/scoop/artikels/juni2004/scoop_juni2004-18-20-holografie.pdf

            Ik geef toe het is wat wennen, omdat het een erg nieuw idee is. Maar Pythagoras had lang geleden vergelijkbare ideeën. Google eens op de Pythagorese getallen symboliek: één wordt twee enz. Het was geen domme jongen die Pythagoras. Oud en nieuw geven elkaar de hand!

            (we zitten in de film: The Matrix)

  2. Jan zegt:
    25 november 2013 op 18:52
    (we zitten in de film: The Matrix)

    Hahaha leuke opmerking, ik heb zelden een film gezien die zo nep was, maar toch ook weer levensecht.
    Het is ook gewoon theoritisch mogelijk, ik zelf ga er maar vanuit dat het niet zo is, want dan heeft het leven ook geen zin meer:)
    Ik heb ontopic niet veel toe te voegen, ik ben niet zo van de theoretische natuurkunde, ik filosofeer liever, ik heb geen wiskunde knobbel. En laten we eerlijk zijn niemand heeft ooit 1 van die deeltjes in het echt waargenomen…..

Speak Your Mind

*