28 maart 2024

Kleine zwarte gaten kunnen een verrassend grote eetlust hebben

M101 ULX-1

Artistieke impressie van de omgeving van M101 ULX-1, bestaande uit een stellair zwart gat met een accretieschijf en een nabije Wolf-Rayet ster (achtergrond) die de voedselbron vormt van het zwarte gat. Credit: Gemini Observatory/AURA artwork by Lynette Cook.

Aan de hand van waarnemingen die verricht zijn met de Gemini-telescoop hebben astronomen een relatief klein zwart gat ontdekt (20 tot 30 zonnemassa’s) die opvallend efficiënt en geordend aan zijn enorme eetlust kan voldoen. De ontdekking betekent dat we onze inzichten in hoe zwarte gaten materie opslokken moeten bijstellen.Op de locatie van het zwarte gat zijn eerder krachtige röntgenemissies waargenomen. Aan de hand van deze emissies hadden astronomen verwacht dat het om een relatief groot zwart gat zou gaan. Vervolgwaarnemingen hebben echter uitgewezen dat het zwarte gat vrij klein is, niet zwaarder dan 30 zonnen. Het zwarte gat, dat M101 ULX-1 wordt genoemd, staat op een afstand van 22 miljoen lichtjaar, in het sterrenstelsel Messier 101. Het voedsel van het kosmische afvoerputje bestaat uit gas dat wordt uitgestoten door een nabije Wolf-Rayet ster.

M101 met ULX-1

ULX-1 bevindt zich in een spiraalarm van M101. Bovenstaande opname is een composietfoto die is opgebouwd uit waarnemingen in meerdere golflengten. Credit: Chandra X-ray Observatory, Spitzer Satellite, Hubble Space Telescope, and GALEX Satellite.

Dat M101 ULX-1 toch zo veel röntgenstraling uitzendt, betekent dat het zwarte gat – ondanks zijn relatief geringe massa – grote hoeveelheden uitgestoten sterrengas opslokt, en bovendien op een zeer orderlijke manier. Bestaande theoretische modellen voor accretieschijven kunnen dit niet goed verklaren. Mogelijk heeft de begeleidende ster een extreem sterk massaverlies in de vorm van een sterrenwind, en komt dat materiaal in grote hoeveelheden in de accretieschijf terecht.Hoe dan ook, de ontdekking vormt een grote tegenvaller voor astronomen die al jaren op zoek zijn naar middelzware zwarte gaten. Dit zijn zwarte gaten van een paar honderd tot een paar duizend zonnemassa’s, die qua massa tussen de supermassieve en de stellaire variant inzitten. Volgens de theorie vormen middelzware zwarte gaten de “zaden” waaruit de supermassieve zwarte gaten groeien die in de kern van de meeste sterrenstelsels gevonden worden. Helaas zijn middelzware zware gaten nog nooit waargenomen. Ook M101 ULX-1 kan nu van die kandidatenlijst geschrapt worden. Bron: Phys.org.

Share

Comments

  1. A3aan v.d.B. zegt

    “De ontdekking betekent dat we onze inzichten in hoe zwarte gaten materie opslokken moeten bestellen.”

    Zal “bijstellen” moeten zijn, denk ik zo maar. 😉

    Interessant overigens, je hoeft geen grote mond te hebben om veel naar binnen te kunnen werken!

Speak Your Mind

*