29 maart 2024

Wat valt er aan de sterrenhemel te zien in januari 2014?

sterrenhemel
De eerste maand van het nieuwe jaar wordt ook in de volksmond ook wel de ‘ijsmaand’ of ‘louwmaand’ genoemd en werd genoemd naar de Romeinse god van de poorten en deuren ‘Janus’. In dit uitgebreid artikel wordt een overzicht gegeven van wat er zoal aan de sterrenhemel te zien is in januari 2014.

Planeten

Jupiter en de schaduwen van enkele maande, gefotografeerd door Cees Aarnoutse

Jupiter en de schaduwen van enkele maande, gefotografeerd door Cees Aarnoutse

Januari 2014 is een maand waar veel amateur-astronomen al een tijdje naar uitkijken. In deze maand, op 5 januari 2014, is de grootste planeet uit ons zonnestelsel, de gasplaneet Jupiter, in oppositie met de Zon. Dat wil zeggen dat deze planeet op dat moment pal tegenover onze ster staat aan de hemel en hierdoor de hele nacht zichtbaar is. Dit is dus het perfecte moment op Jupiter waar te nemen. Een buitenplaneet, planeten die zich voorbij de baan van de Aarde om de Zon bevinden, is in oppositie met onze ster wanneer deze tegenover de Zon aan de hemel staat. Op dat moment staan de Zon, de Aarde en de desbetreffende planeet dus op รฉรฉn lijn. Hierdoor zien wij op Aarde deze planeet de hele nacht aan de sterrenhemel. Jupiter komt op 5 januari 2014 na zonsondergang op in het noordoosten, is rond middernacht hoog aan de sterrenhemel te zien in het zuiden en is zichtbaar tot kort voor zonsopgang in het noordwesten. Aangezien Jupiter relatief dicht bij de Aarde staat, lijkt deze groot en helder waardoor dit het perfecte moment is om deze planeet waar te nemen. De helderheid van deze reuzenplaneet bedraagt op dat moment magnitude -2,2 en Jupiter heeft op dat moment een schijnbare diameter is 46,8″. Jupiter is al makkelijk zichtbaar met het blote oog als een heldere ster maar indien men beschikt over een telescoop kan men de bandenstructuur en zelfs de Grote Rode Vlek waarnemen. Daarnaast kan je met een telescoop ook de vier Galileรฏsche manen rondom Jupiter waarnemen. Doordat Jupiter-opposities maar om de dertien maanden plaatsvinden, hebben we in 2013 geen Jupiter-oppositie gekend. De laatste Jupiter-oppositie dateert van 3 december 2012.
Venus en een smalle maansikkel

Venus en een smalle maansikkel

De planeet die het dichtst bij de Zon staat, Mercurius, is enkel tijdens de tweede helft van de maand januari ’s avonds te zien in het zuidwesten, kort wanneer de Zon ondergaat. Op 31 januari 2014 bereikt Mercurius zijn grootste oostelijke elongatie. De helderheid van deze kleine planeet bedraagt op dat moment magnitude +1,4. Venus, de tweede planeet uit ons zonnestelsel (gezien vanaf de Zon), is enkel de eerste dagen van de maand januari te zien. Deze ‘avondster’ is zichtbaar in het zuidwesten wanneer de Zon ondergaat en is na 5 januari 2014 niet meer zichtbaar. De ‘rode planeet’ Mars is in de tweede helft van Januari zichtbaar en wordt steeds helderder. Deze planeet is terug te vinden in het sterrenbeeld Maagd. De mooiste planeet uit ons zonnestelsel, Saturnus, is ’s morgens zichtbaar in het sterrenbeeld Weegschaal. Op donderdag 16 januari is het Volle Maan.

Meteorenzwerm Boรถtiden

Op 4 januari 2014 bereikt de meteorenzwerm Boรถtiden, ook wel Quadrantiden genoemd, zijn maximum. Meteoren worden in de volksmond ‘vallende sterren’ genoemd maar in werkelijkheid gaat het om zeer kleine stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de atmosfeer van de Aarde binnendringen waarna ze op een hoogte van ongeveer 100 kilometer verdampen. Het radiant van deze meteorenzwerm bevindt zich op zijn hoogte punt op ongeveer 80ยฐ aan de hemel in het sterrenbeeld Ossenhoeder (Boรถtes). Het radiant is het punt aan de sterrenhemel waaruit meteoren lijken te komen. Bij goede omstandigheden (donkere locatie en geen storend Maanlicht) kan men meer dan honderd meteoren per uur te zien. Deze meteoren zijn vaak zwak, hebben een blauwachtige kleur en vertonen lange sporen. Aangezien de Maan op het moment van het maximum slechts voor 9% is verlicht, stoort deze niet of nauwelijks. Over de oorsprong van de Boรถtiden is nog steeds onduidelijkheid. Zo zouden deze meteoren mogelijks restanten kunnen zijn van een planetoรฏde die op zijn beurt een overblijfsel is van een komeet. In januari 2014 zal de Aarde ook het spoor van stof en gruis doorkruisen dat werd achtergelaten door de komeet ISON. Volgens astronomen is het dan ook mogelijk dat we hierdoor extra meteoren gaan te zien krijgen. Om meteoren waar te nemen heb je geen speciale apparatuur nodig. Enkel een ligzetel, een heldere sterrenhemel en wat geduld zijn genoeg.

Deep-sky

Kaartje van het sterrenbeeld Grote Hond (Canis Major).

De maand januari is het perfecte moment om ondermeer de prachtige nevel NGC 2359 waar te nemen. Deze emissienevel bevindt zich in het sterrenbeeld Grote Hond (Canis Major) en ligt op ongeveer 15 000 lichtjaar van de Aarde. De schijnbare afmeting van dit deep-sky object bedraagt 9,0′. Om dit object goed waar te nemen heb je een behoorlijke telescoop nodig. Ook het sterrenstelsel NGC 2403 kan in de maand januari goed worden waargenomen. Dit sterrenstelsel kan worden teruggevonden in het sterrenbeeld Giraffe (Camelopardalis) en heeft een schijnbare afmeting van 23,4′ bij 11,8′. Dit stelsel ligt op ongeveer 12 miljoen lichtjaar van de Aarde en heeft een helderheid van magnitude 8,2. Liefhebbers van sterrenhopen kunnen in januari de open sterrenhoop NGC 2264 waarnemen. Deze sterrenhoop, die bestaat uit een veertigtal sterren, bevindt zich in het sterrenbeeld Eenhoorn (Monoceros) en is met een helderheid van magnitude 4,0 al zichtbaar met een binoculair. NGC 2264 is een zeer complex gebied waartoe ook de ‘Cone Nebula’ en de ‘Snowflake Cluster’ te zien zijn. Een andere indrukwekkende sterrenhoop die in januari goed kan worden waargenomen, is Messier 47 (M47). Deze open sterrenhoop in het sterrenbeeld Achtersteven (Puppis) bestaat uit een vijftigtal sterren en het hele object meet ongeveer 12 lichtjaar in diameter. Met een helderheid van magnitude 5,0 is dit deep-sky object ook al zichtbaar met een binoculair. Het spreekt voor zich dat men het best deep-sky objecten waarneemt in de periode rond Nieuwe Maan (30 januari 2014) aangezien men dan geen hinder heeft van storend Maanlicht.

De sterrenbeelden op 15 januari 2014 (22u00)

Hubble’s Tonight’s Sky

Hieronder weer de maandelijkse video van Hubble’s Tonight’s Sky, waarin je kan zien wat er allemaal voor interessants aan de hemel staat te gebeuren.

Bron: Spacepage.be + Hubble’s Tonight’s Sky.

Share

Comments

  1. Mooie samenvatting, er staat echter een klein foutje in, NGC 2359 staat wel in de Grote Hond, maar dat is Canis Major.

  2. Ad, je hebt helemaal gelijk. Ik heb ’t gelijk verbeterd. Bedankt!

  3. Arie, is Ad je zoon? Ik constateer ineens dat jullie op de รƒยฉรƒยฉn of andere manier iets van elkaar weg hebben (hihi, gekheid)

    • Nee, Ad is mijn zoon niet hoor. We lijken op onze avatars wel wat op elkaar vanwege die petjes, maar verder houdt denk ik alle gelijkenis op. Naast drie dochters heb ik wel een zoon – bijna dertig jaar al weer, de tijd vliegt – maar die heb ik nog nooit kunnen betrappen op een bezoekje aan de Astroblogs.

  4. Dat viel mij ook op die petjes vandaar ๐Ÿ˜€ Psst…off the record, ik heb drie knappe, intelligente, sportieve zonen van 31, 30 en bijna 23 jaar oud en…twee schattige poppetjes van kleindochters van 2 jaar en 1 maand oud (oudste zoon) Ik ben met mijn man alweer bijna 32 jaar getrouwd, de tijd vliegt Arie ๐Ÿ˜€ al merk ik daar bij mezelf nauwelijks wat van (tijdloos?) ๐Ÿ˜‰
    Ook ik weet haast wel zeker dat ik mijn zonen niet gauw zal betrappen op een bezoekje aan Astroblogs.
    (andere interesses en te druk)

    • Enceladus zegt

      Zo hรƒยฉ, oma voordat je Sara zag!
      Met een beetje geluk ben je overgrootmoeder voor je zeventigste! ๐Ÿ˜‰

      groet,
      Gert (Enceladus)

      • ๐Ÿ˜€ Ik hou me daar niet zo mee bezig. Ik vind het wรƒยฉl heel speciaal om kleindochters te hebben. Als mijn zonen niet gestudeerd hadden (verschillende universiteiten) was ik misschien nog wel eerder oma geweest.
        Ik zie er trouwens niet echt uit als een “oma” hoor ๐Ÿ™‚ Mijn jongste zoon vindt het nog steeds een gek idee dat ik dat ben, hahaha. Volgens hem zie ik er te jong voor uit ๐Ÿ˜‰
        En jij Gert? Opa, vader of vriend?

        • Enceladus zegt

          Geen opa, geen vader (wel twee ex-stiefdochters van inmiddels 23 en 17 jaar oud), wel vriend van mijn vrienden natuurlijk.

          groet,
          Gert (Enceladus)

  5. Olaf van Kooten zegt

    Tell me about it, ben alweer bijna 33 jaar, de tijd vliegt zeker ๐Ÿ˜€

    Ik ben trouwens niet aan een petje te herkennen, wel aan een ehm…nogal unieke persoonlijkheid. Beetje autistisch, beetje OCD, beetje ADD. Oh en ik zit in een rolstoel, je weet wel, zo’n elektrische met meer knopjes dan de cockpit van een spaceshuttle ๐Ÿ˜‰ Ach m’n handen werken nog, dit is wat AB-betreft ff het belangrijkste ๐Ÿ˜€

    (en ik ben een fervent liefhebber van gebrul en gitaarherrie)

    • Jij schrijft het, ik had al zo’n vermoeden (je avatar) en je unieke persoonlijkheid natuurlijk (haha) ๐Ÿ˜›
      En idd, je handen werken nog en hoe in gedachte iemand de dingen beleeft blijft ergens toch een voorrecht (wel in positieve zin dan) ๐Ÿ˜€

      (En ik ben enorm liefhebber van de meest uiteenlopende muziek en daar valt jouw genre ook bij)

      • Olaf van Kooten zegt

        Huh, je had al zo’n vermoeden door m’n avatar? Dat vraagt om enige uitleg. ๐Ÿ˜‰ Oh en ik heb zo m’n twijfels bij jouw laatste opmerking: jij gaat mij vertellen dat je gerust death metal aanzet? ๐Ÿ˜›

        • Death metal, metal noem maar op. In Flammes, Metallica (naar concerten geweest),Seether,Bullet for my Valentine, Lacuna coil,Alter bridge, Disturbed, Rammstein,System of a Down, Within Temptation (concert geweest)
          ik kan nog wel even doorgaan. Maar ik luister ook graag naar The Chemical Brothers, Pendulum, Justice (erg goed) In 2003 naar Nickelback (secret acoustic live show) in Bussum geweest (Chad Kroeger gekust) maar hun muziek is in de loop der jaren erg veranderd.
          En ik kan ook genieten van Muse (erg mooi) Heb ik vaak bij hardlopen op ๐Ÿ˜‰ Maar ook Ladytron en Limp Bizkit (Fred Durst)

          Maar eh…jij hebt wรƒยฉl vooroordelen zeg, vriend ๐Ÿ˜‰

          Over je avatar, gรƒยฉรƒยฉn hoofd erin, mysterieus (waarom die associatie?) Tja, het blijft wel een gok of vermoeden…Ik noem het maar mijn intuรƒยฏtie.

          (Maar ik hou ook van klassieke muziek, daarin heb ik ook mijn voorkeuren)

  6. @ Gert – Van allerlei pluimage hier dus… maar met รƒยฉรƒยฉn bepaalde interesse, Astronomisch nieuws en meer ๐Ÿ˜‰

  7. @ Olaf, ook al ben je iets te oud om mijn zoon te kunnen zijn (zou echt niet fris zijn) adopteer ik je bij deze als virtuele zoon ๐Ÿ˜€ Ook goed? Gaan we lekker naar het vertrouwde geluid van metal luisteren, worden we rustig van (hihi)

  8. Tsjonge, waartoe zo’n blogje over de sterrenhemel in januari al niet kan leiden. Hihihi ๐Ÿ˜€

Speak Your Mind

*