29 maart 2024

Chandra kiekt de monsterster Eta Carinae en omgeving

De relatief nabije ster Eta Carinae heeft in de 19de eeuw ook een schijn-supernova geproduceerd. Bij deze uitbarsting is enkele zonnemassa’s aan materiaal opgehoest door deze superhete ster. Dit materiaal heeft de Homonculus-nevel gevormd. Als Eta Carinae ooit éecht supernova gaat, zal de omringende gaswolk ervoor zorgen dat we deze zullen waarnemen als zijnde van het type IIn. Credit: HubbleNASAESA;

De Homunculusnevel is opgebouwd uit materiaal dat bij een uitbarsting in de 19de eeuw is uitgestoten door Eta Carinae. De ster is zelf bevindt zich in het midden, maar is niet goed zichtbaar door al het materiaal dat “in de weg” zit.[/caption]Vaste lezers van AstroBlogs zullen wel eens van de ster Eta Carinae (? Carinae) gehoord hebben. Deze ster (feitelijk een dubbelster) is een object van superlatieven. Het is bijvoorbeeld één van de helderste en zwaarste dubbelsterren in de Melkweg, met een gezamenlijke massa van minimaal 120 zonnen. Daarnaast is de ster bijzonder onstabiel en zal deze minimaal één supernova veroorzaken, misschien zelfs een hypernova!In de 19de eeuw was Eta Carinae bijzonder labiel – als gevolg van een gigantische uitbarsting werd de ster zo’n 20 jaar lang de helderste aan de hemel (en dat op een afstand van 7500 lichtjaar!). Deze gebeurtenis staat bekend als de Grote Eruptie – hierbij verloor de ster zo’n 10 zonnemassa’s aan materiaal! Het is een wonder dat de ster dit alles overleefd heeft, zodat ook het woordje “gehard” toegevoegd kan worden aan de lijst.Vandaag de dag weten we dat Eta Carinae eigenlijk uit twee sterren bestaat, waarvan de zwaarste van de twee snel veel massa verliest als gevolg van een krachtige sterrenwind (met een snelheid van anderhalf miljoen kilometer per uur). Hoewel dit massaverlies veel minder extreem is dan de Grote Eruptie, kan met de huidige snelheid wel een zonnemassa per millennium de ruimte ingeblazen worden. De kleinere partnerster is veel kleiner, maar nog altijd een kolos van 30 zonnemassa’s. Het massaverlies van Eta Carinae B is ook honderd keer kleiner dan dat van zo’n grote broer, maar nog altijd monsterlijk in vergelijking met andere sterren.

Eta Carinae, gezien door Chandra. Credit: NASA/CXC/GSFC/K.Hamaguchi, et al.

Als deze twee sterrenwinden met elkaar in botsing komen, ontstaat er een boeggolf (vergelijkbaar met de schokgolf van een supersonisch vliegtuig) waardoor het gas wordt verhit tot een temperatuur van tien miljoen graden – heet genoeg om röntgenstraling te produceren. Deze straling kan dan weer opgepikt worden door de Chandra-ruimtetelescoop.Op bovenstaande Chandra-opname van Eta Carinae wordt laagenergetische röntgenstraling als rood weergegeven, middelmatige röntgenstraling als groen, en hoogenergetische röntgenstraling als blauw. De blauwe puntbron vormt de locatie van de botsende winden, terwijl de diffuse blauwe emissie veroorzaakt wordt door reflecterend materiaal dat is uitgestoten bij de Grote Eruptie. De laagenergetische (rode) straling markeert de plaats waarop de sterrenwinden in botsing komen met omringend materiaal. Dit omringende materiaal is al voor de Grote Eruptie uitgestoten door Eta Carinae.

De kleurrijke Carinanevel (klik voor een groter versie). Eta Carinae en de Homunculusnevel zijn zichtbaar als heldere witte vlek, verticaal in het midden en horizontaal zo’n 1/5de breedte vanaf links. Credit: Maicon Germiniani/NASA/ESA.

Het Eta Carinae-stelsel wordt omsloten door de zogenaamde Homunculusnevel, die zelf weer onderdeel uitmaakt van de veel grotere Carinanevel. Als het massaverlies van Eta Carinae blijft doorgaan (en er is geen reden om aan te nemen van niet), dan zal de ster eerst een zogenaamde Wolf-Rayetster worden alvorens supernova te gaan. Als het massaverlies zal afremmen en Eta Carinae voldoende massa zal vasthouden, dan zal de ster hypernova gaan, waarbij een gammaflits en een zwart gat gevormd worden. Dit alles zal in de komende miljoen jaar gaan plaatsvinden – een oogwenk op de kosmische tijdschaal.

Eta Carinae hypernova

Bron: Chandrablog.

Share

Comments

  1. Co van Driel zegt

    Misschien heeft die gammaflits allang plaatsgevonden, maar is het licht daarvan nog altijd onderweg. Dat doet er immers 7500 jaar over om de Aarde te bereiken.

Speak Your Mind

*