29 maart 2024

Chaotische sterrenkraamkamers kunnen resulteren in planeten “van de verkeerde kant”

Credit: Eduard Vorobyov at the University of Vienna .

Het is een bekend verhaal. Steeds als nieuwe exoplaneten ontdekt worden, blijkt onze kennis over dit onderwerp tekort te komen. Dat geldt bijvoorbeeld voor exoplaneten die in tegengestelde richting rondom de moederster draaien. Waarom is dat “raar”? Wel, jonge sterren worden omgeven door een planeetvormende schijf van gas en stof. Deze schijf zou in dezelfde “richting” moeten roteren als de moederster en dat geldt dus ook voor de planeten die uiteindelijk vanuit deze schijf ontstaan.

Maar goed, uit waarnemingen blijkt deze vlieger niet altijd op te gaan. Enkele astronomen hebben nu getracht dit mysterie te ontrafelen. Normaal gesproken wordt bij computersimulaties waarin het ontstaan van planetenstelsels wordt nagebootst er vanuit gegaan dat de jonge ster en z’n omringende gasschijf in relatieve isolatie ontstaan. Nu heeft men enkele parameters van de simulatie gewijzigd, waarbij ze ervan uitgaan dat protosterren in een geboortecluster kris-kras door elkaar heen bewegen en dus plotseling in een heel andere omgeving terecht kunnen komen.

Uit deze simulaties blijkt dat in sommige gevallen een protoster plus omringende schijf terecht kan komen in een gaswolk die de andere kant op roteert. Het gevolg laat zich raden: vlakbij de ster blijft de schijf in de “goede” richting draaien, maar op een bepaalde afstand keert de richting zich om en begint dus een tweede planeetvormende schijf: eentje die de “verkeerde” kant opdraait! Het eindresultaat is dan een planetenstelsel met binnenplaneten die met de ster mee roteren en met buitenplaneten die de andere kant op roteren.

Dit alles heeft nog een opmerkelijk feit tot gevolg. De buitenschijf zal namelijk schokgolven produceren, die ervoor zorgen dat planeten veel sneller kunnen ontstaan dan gedacht. Dit is in overeenstemming met enkele recente onderzoeken, waaruit ook is gebleken dat planeetvorming heel snel kan plaatsvinden.

Bron: Universe Today

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    Lijkt me heel ‘gay’, zo’n planetenstelsel. 😉

    groet,
    Gert (Enceladus)

  2. Quote : ” …in sommige gevallen een protoster plus omringende schijf terecht kan komen in een gaswolk die de(?)andere kant op roteert… ”

    …die een andere kant op draait.. ? [ Lijkt me stug dat er maar 2 mogelijke opties zijn. 🙂 ]
    Planeetstelsels (in wording) kunnen toch gewoon, t.o.v. andere stelsels, alle willekeurige hoeken aannemen?

    Hoe vaak zijn er al exotische planeetstelsels ontdekt, waarvan meerdere planeten de ene rotatie volgen en meerdere een andere?

    In ons eigen zonnestelsel heeft alleen Uranus een verdraaide rotatie as en diverse manen van Neptunus. Deze fenomenen worden, meen ik, verklaard met vroegere (bijna) botsingen.

    Indien in andere planeetstelsels slechts 1 planeet anders draait, kan dat naar mijn in ziens dus ook ‘gewoon’ komen door bijna botsingen, of misschien door het invangen van planeten die zijn gevormd bij andere sterren en vandaar zijn ‘weg-gecaramboleerd’.

    Groet, Paul

    • Olaf van Kooten zegt

      Ik heb het verkeerd gesteld in het artikel, begrijp ik nu ineens. Het gaat niet om de rotatie van de planeten, maar om de omlooprichting van de planeten m.a.w. links of rechts t.o.v. de daadwerkelijke rotatie van de moederster.

      • Olaf,

        Ik weet niet of je het verkeerd hebt verteld, maar ik heb het toch wel goed begrepen. 🙂

        Zullen in een normaal planeetstelsel
        – de rotatie-as van de planeten(dag lengte) ,
        – de rotatie-as van de manen ( ‘lokale maan[d] lengte’ ) en
        – de omlooprichting van de planeten (Jaar-lengte)
        niet de zelfde RICHTING hebben?

        Als in een gegeven stelsel alle banen van de ‘binnenplaneten’ ongeveer in het zelfde vlak liggen en de zelfde richting hebben, en de ‘buitenplaneten’ eveneens ongeveer in één (maar afwijkend) vlak liggen, kunnen we wel constateren dat daar iets ‘vreemd’ is gebeurd.
        Iets zoals je in bovenstaand artikel hebt beschreven. 🙂

        Maar is zo iets al eens ontdekt, of is er in exotische stelsels elke keer slechts één planeet die afwijkende rotatie-richtingen/-vlak heeft. 😕

        Groet, Paul

        • Olaf van Kooten zegt

          The accretion disk of the protostar IRAS 16293-2422 has parts rotating in opposite directions, the first time a counterrotating accretion disk has been found and means that when planets form, the inner planets will orbit in the opposite direction to the outer planets

          WASP-17b was the first exoplanet that was discovered to be orbiting its star opposite to the direction the star is rotating.[31] A second such planet was announced just a day later: HAT-P-7b.

          Dat zijn er idd niet veel 😉 – en idd nooit meer dan één bij een enkele ster.

          • Dan kan het toch ‘gewoon’ ook een ingevangen planeet zijn, die elders is ontstaan, maar daar werd weggecaramboleerd. 😕

            Groet, Paul

Laat een antwoord achter aan Olaf van Kooten Reactie annuleren

*