29 maart 2024

Een exoplaneet waarnemen zonder telescoop? Het kan echt!

Credit: ESO/L. Calçada

Bij de waarneming aan exoplaneten – planeten die zich bij andere sterren dan de zon bevinden – denk je altijd aan grote telescopen, die daarvoor nodig zijn, zoals de Kepler ruimtetelescoop. OK, al enkele jaren worden exoplaneten ook waargenomen door amateur-sterrenkundigen, zoals Astroblogger André van der Hoeven dat in 2011 deed met de exoplaneet WASP-12B en Qatar-1b, maar daarbij maken ze wel gebruik van een telescoop. Zowel bij de professionele telescopen als de amateur-telescopen wordt gekeken naar het licht van de ster, dat een dipje kan vertonen als er vanaf de aarde gezien een planeet voor de ster langsschuift, die iets van het sterlicht tegenhoudt – de zogeheten transitiemethode. De Amerikaan David Scheider, redacteur van IEEE Spectrum, is er onlangs in geslaagd om een huzarenkunstje te flikken, namelijk om een exoplaneet waar te nemen zónder telescoop. Hij deed dat door met een zelfgebouwde constructie om de ster te volgen en een Canon EOS Rebel XS spiegelreflexcamera plus 300-millimeter Nikon zoomlens, voor $92 op eBay gekocht, de ster HD 189733 te fotograferen. Die ster is van magnitude +10 en hij staat vlakbij de welbekende Halternevel (M27) in het sterrenbeeld Vosje (Vulpecula), 63 lichtjaar van de aarde verwijderd.

Credit: NASA, ESA, M. Kornmesser.

Om die ster cirkelt HD 189733b, een exoplaneet die iets meer massa (+13%) heeft dan Jupiter en die in slechts 2,2 dagen met een snelheid van 152,5 km/s om z’n ster draait. De transitie van de planeet duurt 108 minuten en de terugval in lichtsterkte van HD 189733 is gedurende die periode 2,6%. Hieronder de opstelling die Schneider gebruikte om de ster te volgen en fotograferen, waarvoor hij zelfs onderdelen uit een printer voor gebruikte.

Credit: David Schneider

Op 20 oktober was de nacht geschikt om waar te nemen en kon Scheider een serie foto’s maken, met een belichtingstijd van 50 seconden. Hij begon een half uur voor de transitie en eindigde een half uur erna, de tijden van de transitie zelf had hij gekregen uit deze Tsjechische database. Vervolgens kon hij met behulp van het programma Iris de helderheid van HD 189733 vastleggen, waarbij gebruik werd gemaakt van vier vergelijkingssterren in de buurt. En dat leverde uiteindelijk dit resultaat op:

Credit: David Schneider

Dat er nogal wat ruis in de waarnemingen zit, komt deels door de wisselende seeing tijdens de nacht én het feit dat Scheider’s apparatuur niet het beste is om dit soort waarnemingen te doen. Maar onmiskenbaar is er ondanks de ruis een duidelijke dip te zien in de lichtcurve en daarmee heeft Scheider laten zien dat je niet per sé een (dure) telescoop nodig hebt om exoplaneten waar te kunnen nemen. Hieronder een video over deze bijzondere prestatie.

Bron: Bad Astronomy.

Share

Speak Your Mind

*