29 maart 2024

Het afgelopen jaar op het gebied van exoplaneten

Het jaar 2014 was een fantastisch jaar op het gebied van exoplaneten – planeten die om andere sterren dan de zon draaien. Het aantal bekende exoplaneten is verdubbeld naar bijna 2000 stuks, mede dankzij zo’n 700 planeten die in één keer zijn bevestigd 😀 – laten we eens kijken naar de boeiendste ontdekkingen.

Neefje van de aarde
In april hebben wetenschappers de ontdekking bekend gemaakt van Kepler-186f, de eerste planeet ter grootte van de aarde die in de zogenaamde “leefbare zone” van z’n ster staat – het gebied waarin het bestaan van vloeibaar water aan het oppervlak van een planeet mogelijk zou kunnen zijn. Zoals de naam suggereert, is de planeet ontdekt door de Kepler-ruimtetelescoop. De planeet staat op een afstand van 490 lichtjaar en is maar tien procent groter dan onze aarde. Toch is het geen tweeling-aarde, aangezien Kepler-186f rondom een rode dwerg draait – een ster veel kleiner en lichtzwakker dan de zon. Maar, Kepler-186f zou alsnog leefbaar kunnen zijn, wat ‘m het predicaat “neefje van de aarde” heeft opgeleverd.

Credit: NASA Ames/SETI Institute/JPL-Caltech

Een leefbare wereld in onze achtertuin?
Kepler-186f is niet de enige potentieel leefbare exoplaneet die dit jaar ontdekt is. De planeet Gliese-832c zou ook leefbaar kunnen zijn, ondanks het feit dat de planeet vijf keer zwaarder is dan onze aarde. De kans is echter groter dat deze Super-Aarde eigenlijk een bloedhete Super-Venus is 🙁

credit: PHL @ UPR Arecibo, NASA Hubble, Stellarium

715 nieuwe planeten in één keer
Exoplaneten worden meestal per stuk ontdekt en bevestigd, maar in februari werden in één klap 715 planeten aan het totaal toegevoegd! Meer dan 90 procent van deze planeet zijn kleiner dan Neptunus, terwijl vier van hen in de leefbare zone liggen én kleiner dan 2,5 aardes zijn! Dit enorme aantal Kepler-planeten is ontdekt via een techniek dat “validation by multiplicity” wordt genoemd – ehm…”validatie door veelvoud”? Hierbij wordt gebruik gemaakt van waarschijnlijkheid en statistiek in plaats van daadwerkelijke waarnemingen.

De Godzilla van de Aardes
Nog een hoogtepunt uit 2014 is de planeet Kepler-17c, die ongeveer 17 keer zwaarder is dan de aarde. Wetenschappers dachten dat dit soort planeten vooral uit gassen zouden bestaan, maar Kepler-17c blijkt, tot ieders verbazing, rotsachtig te zijn! Vandaar dat de planeet het eerste lid is van een geheel nieuwe klasse van exoplaneten, de Mega-Aardes. Kepler-17c draait om een zonachtige ster op een afstand van 560 lichtjaar vanaf de aarde.

credit: David A. Aguilar (CfA)

Gasdwergen
Net zoals rotsplaneten veel groter kunnen worden dan verwacht, blijkt dat gasplaneten veel kleiner kunnen zijn dan verwacht! Dat is de conclusie van een nieuwe studie, waaruit is gebleken dat planeten met een massa van minder dan 1,7 aardes rotsachtig zijn, terwijl planeten met een massa van meer dan 3,9 aardes zich zullen ontwikkelen tot gasreuzen. Tussen die twee extremen kunnen dan gasdwergen gevonden worden – planeten die qua omvang niet veel groter dan de aarde zijn, maar desondanks vooral zijn opgebouwd uit waterstof en helium.

gas dwarf

De eerste exomaan?
Astronomen hebben mogelijk de eerste maan buiten het zonnestelsel ontdekt, maar we zullen het nooit zeker weten. De ontdekking is namelijk verricht via een techniek die “gravitational microlensing” wordt genoemd, waarbij de zwaartekracht van een voorgrondobject het licht verstoord van een achtergelegen ster, vanuit het perspectief van de aarde.De onderzoekers hebben een enkele lensgebeurtenis gevonden, die op het bestaan van twee dingen zou kunnen wijzen: of een interstellaire “zwerfplaneet” met een rotsachtige exomaan, of een kleine dwergster met een planeet van 18 aardmassa’s. Helaas zullen we nooit weten welke het is, aangezien microlensgebeurtenissen volledig willekeurig zijn. Het blijft dus wachten op de eerste bevestigde exomaan.

credit: NASA/JPL-Caltech

De oudste potentieel leefbare exoplaneet
Astronomen hebben dit jaar ook nog de planeet Kepteyn b ontdekt, een Super-Aarde in de leefbare zone van een nabije rode dwergster. De ster (en vermoedelijk dus ook de planeet) is 11,5 miljard jaar oud – meer dan twee keer zou oud dan onze aarde! Dat betekent dat als op deze planeet leven ontstaan is, dit leven ontzettend lang de tijd heeft gehad om te evolueren!

credit: PHL @ UPR Arecibo, Aladin Sky Atlas

Aardse werelden in binaire systemen?

Dit jaar is voor het eerst een rotsachtige planeet aangetroffen die rondom één (maar niet beide) ster(ren) in een binair stelsel draait – een dubbelster dus. De wereld in kwestie heeft de poëtische naam OGLE-2013-BLG-0341Bb meegekregen en is te koud voor leven zoals wij dat kennen. Het is ook niet de eerste planeet die bij een dubbelster is gevonden, maar wél de eerste planeet die rondom één van de twee sterren van een dubbelster draait! Dat is een significant resultaat, omdat rotsplaneten schijnbaar op relatief grote afstand van een enkele component van een dubbelster kunnen ontstaan. Astronomen dachten dat de invloed van de begeleidende ster het planeetvormingsproces zou verstoren. Bron: SPACE.com.

Share

Speak Your Mind

*