29 maart 2024

Hoeveel quasars zie je op deze foto?

Credit: X-ray: NASA/CXC/Univ of Michigan/R.C.Reis et al; Optical: NASA/STScI.

De Chandra-röntgentelescoop en de Hubble-ruimtetelescoop hebben samen een quasar in beeld gebracht die maar liefst vier keer zichtbaar is (zie bovenstaande foto)! Dat komt doordat we te maken hebben met een zogenaamde zwaartekrachtlens – een merkwaardig effect, voorspeld door Einstein, waarbij de zwaartekracht van een massief voorgrondobject het licht van een achtergrondobject (in dit geval een quasar) versterkt en vervormt. Het is niet ongewoon dat het achtergrondobject meerder malen zichtbaar is, als een soort ring rondom het voorgrondobject. Anyway, de quasar in kwestie staat bekend als RX J1131-1231 (RX J1131 voor vrienden) en bevindt zich op een afstand van zes miljard lichtjaar vanaf de aarde. Zoals alle quasars, is ook J 1131 eigenlijk een sterrenstelsel met een actief supermassief zwart gat in z’n centrum. Dankzij de zwaartekrachtlens kon een kwalitatief zeer gedetailleerd röntgenspectrum verkregen worden, waarbij, naast Chandra, ook gebruik is gemaakt z’n Europese tegenhanger XMM-Newton.Deze röntgenstralen worden geproduceerd in een zogenaamde accretieschijf – een schijf rondom een actief zwart gat m.a.w. een zwart gat dat zeer actief materiaal aan het opslokken is. Dat materiaal valt niet direct het zwarte gat in, maar vormt eerst een accretieschijf. Deze draait met een rotgang rondom het zwarte gat, waardoor het materiaal dusdanig wordt verhit dat het spontaan röntgenstralen gaat uitzenden.Uit de opnames is gebleken dat de accretieschijf slechts drie keer de diameter heeft van de waarnemingshorizon van het zwarte gat – het punt waarop geen terugkeer mogelijk is voor invallende materie. Dat betekent dat het zwarte gat zelf ook extreem snel om z’n as moet draaien, omdat de accretieschijf anders veel groter had moeten zijn. Bron: Chandra.

Share

Speak Your Mind

*