28 maart 2024

Bijzondere, naar boven gerichte bliksems gefilmd en gefotografeerd

Credit: Florida Institute of Technology

In de afgelopen dagen zijn een aantal nieuwsberichten gepubliceerd over hoogatmosferische ontladingen – een vorm van bliksem in de stratosfeer, die soms helemaal tot aan de ruimte reiken. Omdat deze ontladingen veel korter duren dan conventionele bliksem, is het lastig om ze te fotografen en/of te filmen, waardoor het onderzoek naar dit soort verschijnselen bemoeilijkt wordt. Nu hebben onderzoekers van het technologische instituut van Florida maar liefst zeven van dit soort gebeurtenissen vastgelegd, allemaal tijdens de tropische depressie Dorian, in augustus 2013. Het gaat in alle gevallen om zogenaamde “jets” – ontladingen die vanuit een onweersbui naar boven bewegen, ver de stratosfeer in. Onderzoekers kunnen dankzij de gegevens meer vertellen over het ontstaan van deze jets en hoe ze verband houden met verwante fenomenen, zoals sprites – maar daarover straks meer.

Hoogatmosferische elektrische ontladingen kunnen een enorme elektrische lading in de hoge atmosfeer pompen, waarbij mogelijk het ontstaan van wolken en de chemie van de dampkring beïnvloed worden. Verder kunnen ze langeafstands-radiocommunicatie verstoren. De onderzoekers hopen dat hun observatorium kan worden verbeterd om onze kennis over de gevolgen van hoogatmosferische ontladingen te vergroten.

sprite from ISS

Bliksem en sprites gezien vanuit het ISS.

Jets zijn niet de enige vormen van hoogatmosferische ontladingen – je hebt ook nog hun neefjes, de sprites. Die zien er anders uit dan jets – ze hebben een andere kleur (rood i.p.v. blauw), duren nog korter, en zijn opgebouwd uit een groot aantal ’tentakels’. Ook sprites houden verband met ‘normale’ onweerswolken (hoewel ze er niet zichtbaar mee verbonden zijn) en kunnen een hoogte van wel 90 kilometer bereiken. Wetenschappers vermoeden dat sprites ontstaan als ‘onder’ de onweerswolk een positieve bliksem inslaat op de grond.Net als jets zijn ook sprites ontzettend lastig te observeren. Dat is nu toch gelukt en wel op een plaats waar je het wellicht niet zou verwachten: het Europese Zuidelijke Observatorium (ESO) in de hoge Atacama in Chili. Meestal wordt hiermee het verre heelal onder de loep genomen, maar nu heeft men een fenomeen in beeld gebracht dat veel dichter bij huis ligt.

Credit:
P. Horálek/ESO

Je ziet namelijk een aantal rode sprites, die afkomstig zijn van een onweersbui 500 kilometer verderop. Het bestaan van sprites is overigens nog maar recent geaccepteerd door de wetenschappelijke gemeenschap. Piloten en zelfs mensen op de grond rapporteren al tientallen jaren sprite-achtige fenomenen, maar pas toen astronauten er in 1989 eentje zagen is het onderzoek ernaar pas echt van start gegaan.

Credit: Mike Hollingshead (Extreme Instability)

Ten slotte heeft Astronomy Picture of the Day ook aandacht besteed aan sprites – een fotograaf heeft in de Amerikaanse staat Minnesota een uniek plaatje geschoten: sprites, normale bliksem én noorderlicht in hetzelfde frame! Het is de eerste keer dat sprites en noorderlicht tegelijkertijd in kleur zijn vastgelegd! Bronnen: Phys.orgESOWikipediaAPOD.

Share

Comments

  1. Zouden de blauwachtige jets te maken kunnen hebben met plasma? Een ontlading in of naar de ionosfeer? Het doet me denken aan kometen die een blauwachtige plasmastaart kunnen hebben. Nouja, dit schoot me zo te binnen 🙂
    http://images.lmgtfy.com/?q=comets+blue+plasma+tail

Speak Your Mind

*